« فردای بانک ها »

بر پایه اطلاعیه بانک مرکزی، بانک های انصار، قوامین، حکمت ایرانیان، مهراقتصاد و موسسه اعتباری کوثر در بانک سپه ادغام خواهند شد. موضوع ادغام بانکها از سال گذشته در سطح منابع خبری شنیده می شد که با اطلاعیه رسمی بانک مرکزی موضوع ادغام قطعیت یافت.

به گفته رسانه های خبری فرآیند ادغام بانک ها به سرعت در حال اجراست که باید تا پایان سال به مرحله نهایی و ادغام برسند.

با این حال ادغام بانک های یاد شده هر چند از نظر مسئولان بانک مرکزی به عنوان یک فرصت قلمداد      می شود، اما این امر می تواند تهدیدهای خاصی به دنبال داشته باشد، چرا که در صورت نداشتن شرایط مطلوب برخی بانک ها در زمینه های حقوقی، مالی، مالیاتی، نیروی انسانی و ثبتی، ادغام با مشکلات خاصی رو به رو خواهد شد. اما اگر این ادغام به منظور اصلاح نظام بانکی کشور باشد می تواند برنامه هایی همچون افزایش کنترل، اتخاذ تصمیم یکپارچه و از همه مهم تر برچیده شدن بی نظمی های موجود امور بانکی که منجر به فساد می شود به دنبال داشته باشد.

ادغام بانک ها تصمیم درست و بزرگی است و هر چند که نگرانی های عمده ای برای سپرده گذاران، کارمندان و مدیران این بانک ها ایجاد کرده است.

علاوه بر این ادغام بانک ها همراه با مشکلات و ریسک هایی همراه است که در صورت نداشتن ارزیابی صحیحی از این چالش ها و چاره اندیشی به موقع برای آنها، ادغام از اثربخشی و کارایی کمی برخوردار خواهد بود.

یکی از این مشکلات به محدودیت ها و مشخص نبودن ابعاد و چهارچوب های حقوقی و قانونی ادغام برمی گردد. علی رغم وجود مقرراتی که در قوانین مختلف به موضوع ادغام شرکت ها پرداخته است، در ایران قانون مستقل و جامعی در خصوص ادغام بانک ها وجود ندارد.

بدون تردید اصلاح نظام بانکی، منجر به حذف بنگاه داری و تجارت های غیر بانکی می شود چرا که این بستر با ادغام بانک ها مانند فروش املاک، آزاد شدن دارایی مازاد هزینه و فروش سهام و افزایش سرمایه فراهم می گردد.

به گفته صاحب نظران اقتصادی، ادغام های بانکی با اهداف مختلفی مانند برخورداری از مزایای صرفه به مقیاس، افزایش نسبت کفایت سرمایه و از همه مهم تر با هدف نجات بانکها از ورشکستگی انجام می شود و همچنین توجه به مسائل مهمی همچون شناخت دقیق ابعاد و ساختار مالی بانک های موضوع ادغام، برنامه ریزی فرآیند ادغام و طرح ریزی اقدامات مؤثر در راستای کاهش تضاد منافع ذی نفعان برای افزایش احتمال موفقیت ادغام ضروری است.

اما در این راستا شواهد امر نشان می دهد که با فرصت محدود بانک مرکزی برای ادغام و تعجیل در تجمیع این بانک ها، دستاوردهای مهم ادغام را از دست خواهیم داد، چرا که پیچیدگی امور ادغام مطالعات گسترده امور بانکی را در زمان معین می طلبد.

بدون تردید، ادغام یک ضرورت است اما فرصت مطالعاتی محدود، مدیریت آزمایش و خطا را دربردارد.

در این امر باید مطالعات زیرساخت های لازم برای تجمیع صورت گیرد تا در آینده مشکلی بوجود نیاید. البته ادغام در بازه زمانی بلند مدت ترسیم می شد که هر بانک در یک دوره معینی و به صورت مرحله ای ادغام می شدند کاستیها و آسیب های احتمالی آن هم برطرف می شد.

کارشناسان معتقدند با وجود اینکه اصلاح نظام بانکی می تواند اثر مثبتی داشته باشد، اما از چالش های مدیریتی نیروی انسانی هم دور نخواهد ماند. چراکه خروج برخی از منابع بانکی و انسانی در نهایت تضعیف نظام بانکی را در پی خواهد داشت.به دنبال این امر چون در اقتصاد کشور ساختار حمایتی مطلوب وجود ندارد تعدیل نیروی انسانی همواره به عنوان چالش های فرهنگی، امنیتی و اقتصادی بوده و سازمان های حمایتی نتوانسته اند پوشش حمایتی خود را داشته باشند.

در بررسی های صورت گرفته نشان می دهد تئوری منسجمی در خصوص ادغام بانک ها در ایران وجود ندارد. در این خصوص در بین صاحب نظران و مسئولان اقتصادی اختلاف نظر وجود دارد. البته در کشور آمریکا به موضوع ادغام پرداخته شده و تئوری های منسجمی در این خصوص وجود دارد، از جمله تئوری (بزرگ شو تا ورشکسته نشوی)، این عبارت اولین بار توسط سناتور مکینی در جلسه استماع کنگره آمریکا درسال 1984 در خصوص مداخله شرکت بیمه فدرال برای جلوگیری از ورشکستگی شرکت بیمه صندوق فدرال در بانک کانتینتال ایلینوی مطرح شد، ایشان بیان داشت که ورشکستگی برخی از شرکت ها، چنان سهمگین است که بر همه بخش های اقتصادی اثر خواهد داشت.

بنابراین برخی شرکت ها آن چنان بزرگ هستند که بزرگی آنها مانع ورشکستی آنها است به عبارت دیگر مناسب تر این است که بانک های بزرگ از ادغام چند بانک کوچک تاسیس شود که هیچگاه ورشکسته نشوند. در بررسی صورت گرفته از بانک مرکزی، سازمان بورس و اوراق بهادار، سازمان امور مالیاتی و سازمان ثبت شرکت ها مشخص گردید که ادغام موسسات تا کنون در رویه عملی به صورت قانونی انجام نشده است.

موضوع دیگری که از تجارب ادغام مشاهده می شود انجماد دارایی ها و دارایی های سمی بیشتر موسسات که در بانک های بزرگ ادغام می شوند سلامت اعتباری قابل قبولی ندارند و با مطالبات و دارایی های تملیکی روبرو هستند و با افزوده شدن این دارایی ها مزایای احتمالی ادغام خنثی خواهد شد.

در مجموع شرایط حاضر نشان می دهد که ادغام در یک فرآیند کوتاه مدت به حل آسیب های نظام بانکی کمکی نخواهد کرد و یکی از دغدغه های صاحب نظران اقتصادی این است که چرا موسسات بانکی در بانک دولتی ادغام شوند و هزینه های آن را دولت بپردازد. در حالی که می توان این موسسات را در بانک های خصوصی ادغام کرد و بدون دلیل هزینه ای برای دولت ایجاد نکند.

در مجموع می توان گفت نبود دانش و تخصص مربوط به مدیریت فرآیند ادغام، دستاورد عملی آن چشمگیر نخواهد بود و مسیر نادرستی را می پیماید. لیکن ضرورت دارد مراکز دانشگاهی و تخصصی کشور،          برنامه هایی را برای تربیت نیروهای واجد شرایط داشته باشند و با برقراری رابطه سیستمی میان صنعت بانکی و مراکز دانشگاهی، معضلات مدیرت ادغام در نظام بانکی به حداقل ممکن برسانند.