گردشگری راهآهن، حلقه مفقوده گردشگری ریلی ایران
میترا یزدچی / کارشناس ارشد ارتباطات
اغلب وقتی صحبت از سفر و گردشگری به میان میآید فقط مقصد مطرح است، حال آنکه از نظر صنعت گردشگری از زمانی که شما تصمیم به سفر میگیرید و مقدمات آن ما تهیه بلیط و رزرو هتل و … را انجام میدهید مسافر هستید و انرژیهای مثبت دریافت میکنید. همچنین از وقتی که از منزلتان به قصد سفر خارج میشوید تا مجددا به خانه برگردید، شما مسافر هستید و تمام رخدادها جزء سفرتان محسوب میشود. در این میان انتخاب نوع وسیله حمل و نقل مسیر سفر را میتواند لذت بخش تر کند از جمله قطار که در خود جاذبههای زیادی را دارد و نوعی از گردشگری که امروزه در دنیا بسیار محبوب است، گردشگری راهآهن است.
گردشگری راهآهن مجموعه گردشهایی است که در آن قطار و راهآهن فقط وسیله حملونقل و جابهجایی به حساب نمیآید، بلکه خودِ راهآهن، زیباییهای ابنیه و مسیر آن، تاریخ ساخت خط سراسری، فرهنگ و تاثیرات اجتماعی شکل گرفته در اطراف آن و هر چه به خطآهن، ایستگاه، تجهیزات و قطار مربوط میشود، موضوع اصلی گردشگری است.
هدف اصلی در این گردشگری، علاوه بر آشنا کردن مخاطب با کلیت راهآهن و جذابیتهای آن، ارائه تصویری از وضعیت اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگ کار در کشور ایران در زمان احداث و بهرهبرداری راهآهن است. گردشگری ریلی توجه خاصی به مدارک مکتوب و تصویری از نخستین سالهای ساخت راهآهن و همچنین آثار فیزیکی بهجا مانده در حاشیه مسیر راهآهن ایران دارد، تا از این طریق تجربهای منحصر بفرد را در اختیار مخاطب قرار دهد.
نوع قطار
در گردشگری بسته به اینکه برای چه هدفی قطار را انتخاب کردهاید و عازم کجا هستید، نوع قطار نیز متفاوت خواهد بود. مثلا ممکن است، عازم سفری نیم ساعته باشید. در این صورت، تماشای مناظر به صورت ایستاده هم برایتان جالب خواهد بود. برخی از سفرها نیز، قطارهایی با کوپههای بزرگ دونفره با سرویس و حمام اختصاصی میطلبد، چون ممکن است روزها در سفر باشید. بر خی دیگر نیز که بیشتر در کشور ما باب شده سفر با ریلباس است بیشتر برای سفر در مسیرهای گردشگری یک روزه انتخاب میشوند.
سفر عقاب طلایی دانوب به ایران
قطار لوکس « عقاب طلایی» از جمله قطارهایی است که بارها به ایران سفر کرده و هر بار حداقل 100 مسافر و خدمه را با خود آورده است. مسافران این قطاربرای سفر با آن بین 9 هزار دلار تا 25 هزار دلار پول پرداخت کرده اند.
قطار لوکس «عقاب طلایی دانوب» امکاناتی در حد یک هتل پنج ستاره دارد البته بخش های مختلف این قطار متفاوت است اما بهترین بخش های آن را می توان با یک هتل پنج سه تاره مقایسه کرد و از همین رو نیز به این قطار « هتلی روی ریل» گفته می شود.
مسافران این قطار سفر خود به کشورما را از مجارستان شروع کرده اند و بعد از گذشت از کشورهای رومانی، بلغارستان و بخش هایی از ترکیه از طریق مرز رازی با قطار وارد ایران شده اند. قطاری که در واقع در طول این سفر محل اصلی اقامت آن ها محسوب می شود. این مسافران روزها را در شهرها می چرخند و از خوردن غذاهای محلی لذت می برند و شب ها برای خواب باردیگر به قطار و کوپه خود باز می گردند که تمام امکانات مناسب برای رفاه مسافران شامل تخت خواب های راحت، دستشویی، حمام و …. را دارند. بخش مهمی از گردشگران این قطار را مسافران اروپایی ( فرانسوی، آلمانی، انگلیسی و…) و البته آمریکایی تشکیل میدادند.
چرا گردشگری با قطار؟
از جمله ویژگیهای گردشگری راهآهن، راحتی و امنیت سفر است. بهعنوان مثال در مسیر قطار گردشگری تهران-سوادکوه که در سال 96 راه افتاد و تا به حال نیز گردشگران بسیاری را به خود جذب کرده است، تردد بیش از ظرفیت جادهای شمال عموما در روزهای تعطیل و آخر هفته از نگرانیهای تورگردانان و گردشگران در این مسیر دلانگیز است. قطار علاوه بر راحتی نسبی در هنگام حرکت، به لحاظ زمانبندی و پیشبینی مسیر نیز بسیار دقیقتر و منظمتر از وسایل نقلیه جادهای است.
گردشگری راهآهن در اروپا
گردشگری راهآهن یکی از مهم ترین روش های درآمدی در صنعت توریسم اروپا به شمار می آید. در اغلب کشورها، قطارهای قدیمی و نوستالژیک که سده ها در خطوط مختلف کار می کردند، بازسازی شده اند و برای سفرهای تفریحی یا مقاصد گردشگری مورد استفاده قرار می گیرند. راه آهن تاریخی، راه آهنی است که برای زنده نگه داشتن تاریخ زندگی حمل ونقل ریلی و حفظ تصویر گذشته خطوط راه آهن مورد استفاده قرار می گیرد.
راه آهن کوهستانی
ایجاد معابری برای عبور قطار از تپه های شیب دار و از دل کوهستان با چالش های زیادی همراه است. این خطوط برای انتقال بار یا مسافر توسعه می یابند، اما به دلیل مسیر باریک و منحنی شکلی که دارند و عبور از تونل های هیجان انگیز آن هم با قطارهای بخار صد تا دویست سال پیش جذابیت های زیادی را برای گردشگران به همراه دارد.مشکلات ساخت وساز در ارتفاعات، عدم دسترسی به مناطق شهری و رعایت الزامات خاص در توسعه خطوط کوهستانی عاملی است، برای اینکه بسیاری از آنها همچنان شکل قدیمی و دست نخورده خود را حفظ کنند. این اتفاق باعث شده مسافران و گردشگران در حین بازدید از مناظر بکر کوهستانی از شاهکارهای مهندسی سازندگان راه آهن طی قرن های پیش حیرت زده شوند. مجموعه این عوامل راه آهن کوهستانی را به یکی از سودآورترین جاذبه های گردشگری ریلی در اروپا تبدیل کرده است.
خطوط آهنی استخراج معادن
ایجاد مسیر راه آهن از گودال های درون معادن بخش مهمی از فرآیند استخراج و انتقال مواد از معادن در سراسر جهان بوده است.در این فرآیند با استفاده از چرخ های ریلی کوچک سنگ معدن، سنگ های زائد و حتی کارگران از تونل باریکی جابه جا می شوند. در بسیاری از موارد قطارها تنها وسیله حمل ونقل از سایت های کارگران تا ورودی معادن بوده اند. در اغلب موارد ظرفیت بارگذاری قطارها میزان حفاری و مدت زمانی که باید حفاری صورت گیرد را مشخص می کند. در سایت های اکتشاف معدن، با توسعه شیوه های نوین بهره برداری یا استفاده از تجهیزات جدید حمل ونقل، مسیرهای ریلی متصل به گودال ها رها شده اند. در عین حال در نقاط بسیاری نیز کار اکتشاف به پایان رسیده است. از این رو در حال حاضر مسیرهای راه آهن گودالی به نمایشگاهی برای بازدید گردشگران تبدیل شده و فرصت تجربه یک سفر تفریحی به معادن را فراهم کرده اند.
راه آهن زیر زمینی
راه آهن های زیرزمینی یکی دیگر از جذابیت های گردشگری ریلی در جهان است. شهر بوداپست در مجارستان یکی از مناطق اصلی گردشگری ریلی زیرزمینی به حساب می آید. خط راه آهن زیرزمینی میلینیوم یا M1 که طی سال های 1984 تا 1986 ساخته شده، قدیمی ترین خط از سیستم حمل ونقل بوداپست است. این خط در دهه 1980 و 1990 مورد بازسازی کامل قرار گرفت و حالا آن یک خط تبدیل به هشت خط اصلی شده است. در بازسازی صورت گرفته ظاهر اصلی ایستگاه های قدیمی این خط حفظ شده است. در سال 2002 نیز این خط به عنوان میراث جهانی در یونسکو ثبت شد. همچنین یک موزه زیرزمینی ریلی در میدان دیک فرنس بوداپست وجود دارد که آثاری از تاریخ اولیه راه آهن و مترو در آن دیده می شود و به محل اجتماع بسیاری از گردشگران تبدیل شده است.
راه آهن تاریخی در بریتانیا
در بریتانیا سعی می شود با استفاده از لکوموتیوهای بخار و سوخت های دیزلی، فضای قدیمی و نوستالژیک برای گردشگران زنده شود. خطوط مربوط به این قطارها معمولا به خطوط اصلی متصل نبوده و به صورت فصلی و مقطعی و با هزینه ای بالاتر از خدمات حمل ونقل عمومی به مسافران خدمات می دهد. معمولا به این منظور از خطوطی که زمانی اهمیت تجاری داشته اند و بعدها رها شده یا بسته شده اند، استفاده می شود. اولین خط راه آهن تاریخی که مورد استفاده قرار گرفت و به طور کامل توسط داوطلبان و سازمان های غیر انتفاعی کار خود را آغاز کرد راه آهن تالیلین ولز در سال 1950 بود. امروز بریتانیا و ایرلند بیش از 150 خط راه آهن تاریخی، تراموا و موزه جذاب در حوزه ریلی دارند که به طور متوسط سالانه 10 میلیون بازدیدکننده را به خود جذب می کنند. خطوط راه آهن تاریخی به دلیل جذابیت های گردشگری و تفریحی کاملا سودآور هستند و البته بسته به خدمات و امکاناتی که ارائه می کنند از سود بیشتری برخوردار می شوند. توسعه این خطوط به دلیل جذابیت های گردشگری آن توانسته درآمد خوبی را نصیب سیستم ریلی بریتانیا کرده و در عین حال زمینه اشتغال افراد زیادی را به ویژه در مناطق روستایی و دور از شهر فراهم کند.
راه آهن در آرژانتین
لاتروچیتا یا پاتاگونیایی قدیمی، یک خط راه آهن تاریخی است که از سوی دولت آرژانتین در 1999 به عنوان بنای تاریخی ملی اعلام شد. خطی 402 کیلومتری که از کوهپایه های آند بین اسکوئل و ال مایتن در استان چوبوت و ایالت ریو نگرو عبور می کند. در جنوب آرژانتین نیز خطی که برای پارک ملی تیرا دل فوئگو در نظر گرفته شده جنوبی ترین خط ریلی فعال در جهان است که فعالیت آن در سال 1994 پس از نوسازی با به کارگیری قطارهای بخار از سر گرفته شده است. در استان سالتا در جنوب شرقی فرانسه، خط «قطاری به سوی ابرها» در مسیری به طول 220 کیلومتر، در ارتفاع 4220 متری از سطح دریا در لیست مرتفع ترین مسیرهای ریلی جهان قرار گرفته است. خطی که از 29 پل و 21 تونل تشکیل شده است.
گردشگری راهآهن در ایران
طی سالهای اخیر گردشگری راهآهن بخصوص برای تورهای ورودی رونق زیادی داشته و دهها گروه از طریق قطارهای مختلف به ایران سفر کردهاند. این تورها در قالب تورهای ترکیبی (بازدید از چند کشور) به ایران مسافرت میکنند و همواره با خاطراتی خوش ایران را ترک میکنند.
این در حالی است که زمانی که حرف از راهآهن شمال میشود برای بیشتر افراد قسمت های کوهستانی تداعی میشود در حالی که وقتی از تهران خارج میشویم دشت حاصلخیز ورامین را داریم و دو سه کیلومتر بعد از آن بیابان گرمسار وجود دارد. فاصله کم این دو پدیده بسیار جذاب است گردشگران خارجی فاصله گرمسار تا فیروزکوه را بسیار دوست دارند چون این بخش از مسیر جنبه متفاوتی از طبیعت را دارد.
گردشگری راهآهن، حلقه مفقوده گردشگری ریلی ایران
خطوط راهآهن یکی از زیباترین مسیرهای خطوط راهآهن دنیا را شامل میشوند با این وجود هنوز از قابلیتهای این بخش به نحو احسنت استفاد نشده است و به نوعی مورد بی مهری واقع شده است. با گران شدن قیمت بلیط هواپیما و توجه بیشتر مردم به سفرهای ریلی امید است که از این پس شاهد نگاه مهربانتر مسئولین گردشگری کشور به « گردشگری» راهآهن باشیم.
منابع: تین نیوز/دنیای سفر /