اقتصاد خودرو– در روز چهارشنبه ۲۶ مرداد ۱۴۰۱، تعداد ۶۰۰ خودروی چینی «دیگنیتی» و «فیدلیتی» که توسط شرکت خودروسازی بهمن تا مهر ماه ۱۴۰۱ تولید خواهند شد، در بورس کالای ایران عرضه شدند. در این میان، تعدادی خودروی دیگنیتی با قیمت پایه ۸۲۱ میلیون تومان عرضه شد که نزدیک قیمت درب کارخانه بود و این خودروها با قیمت های یک میلیارد و ۳۲ میلیون تومان تا یک میلیارد و ۸۰ میلیون تومان خریدار پیدا کردند.
خودروهای فیدلیتی ۵ نفره سفید و مشکی با قیمت پایه ۷۵۸ میلیون تومان عرضه شدند و خریداران بورسی آنها را با قیمت های ۹۵۹ تا ۹۶۶ میلیون تومان خریداری کردند. همچنین خودروهای فیدلیتی ۷ نفره سفید و مشکی با قیمت ۷۷۲ میلیون تومان عرضه شدند و خریداران، این خودروها را با قیمت های ۹۹۶ میلیون تا یک میلیارد و ۲۳ میلیون تومان خریداری کردند.
با عرضه خودروهای شرکت بهمن در بورس کالا، این شرکت به درآمد بیش تر و بیش از قیمت درب کارخانه دست پیدا کرد. بر حسب آمار منتشر شده، شرکت بهمن در مورد برخی خودروهای دیگنیتی صرفاً با این عرضه و به ازای هر خودرو درآمد بیش تری و در حد ۲۵۹ میلیون تومان به دست آورد.
در گفت و گوی اختصاصی «اقتصاد خودرو» با مریم هژبری نمین (کارشناس معاملات حوزه بورس کالا)، سازوکار فروش خودروهای تولیدی با این روس ابداعی بررسی شده و این که چگونه قبل از همه، عرضه این خودروها به نفع شرکت خودروسازی «گروه بهمن» تمام شده است.
*****

 

*عرضه خودرو در بورس کالای ایران، جنجال برانگیز شده و البته مدت زیادی بود که در مورد عرضه خودرو در بورس صحبت می شد. هر چند که یک بار هم عرضه خودروهای دیگنیتی و فیدلیتی در بورس انجام شد.
قرار بود دومین عرضه خودرو با حضور خودروهای دیگنیتی و فیدلیتی شرکت بهمن انجام شود که با اقدام برخی مقامات وزارت صنعت، معدن و تجارت، متوقف شد ولی این عرضه در روز چهارشنبه ۲۶ مرداد ۱۴۰۱ اجرایی شد. به نظر شما، چرا عرضه خودرو در بورس کالای ایران تا این حد جنجال برانگیز شد و موافقت ها و مخالفت های زیادی راجع به آن وجود داشت؟

-بازار خودرو همیشه در کشور ما جذابیت خاصی داشته و به خودرو به عنوان یک دارایی سرمایه ای نگاه می شده. معمولاً این نگاه ویژه به خودرو وجود داشته و وقتی که یک کالا به عنوان کالای سرمایه ای محسوب می شود برخی واسطه ها و دلال ها پیدا می شوند.
سود این افراد، در دستکاری بازار است. این افراد واسطه و دلال، ممکن است به این بازار ورود داشته باشند و وقتی یک عده واسطه وجود داشته باشند این بازار همیشه با برخی نوساناتی مواجه می شود.
از طرف دیگر، بورس کالای ایران، تجربیات موفقی در راه اندازی معاملات کالاهای جدید داشته و از جمله معاملات مسکن در بورس کالا انجام شده. در سال ۱۳۹۴، من جزو کارگزارانی بودم که به همراه افراد دیگر، گواهی سپرده ذرت را در بورس راه اندازی کردیم. در آن زمان، مخالفت زیادی در این زمینه ایجاد شد ولی الان گواهی سپرده به عنوان یک ابزار نرمال در بورس معامله می شود.
در مورد خودرو هم، در مقایسه با سایر کالاها حساسیت وجود دارد و شاید مخالفت ها به خاطر این ترس و نگرانی بوده که ورود خودرو در بورس، بر تنش و تورم تاثیر یا تاثیر منفی می گذارد.
البته شاید برخی محافظه کاری ها لازم بود که وجود داشته باشد، اما در مورد عرضه خودروهای در بورس کالا، باید بگویم که بازار به طور هیجانی شروع به کار کرد. در ابتدا معاملات خودروی دیگنیتی سفید شروع شد و این شروع با هیجان بود. این هیجان، ناشی از اتفاقاتی بود که در بازار وجود داشت و این هیجان، خودش را در تالار معاملات نشان داد.

*آیا کسانی که برای خرید خودرو در بورس کالا اقدام کردند برای اولین کد معاملات بورس کالا را گرفته و وارد معاملات شدند یا این که با نحوه معاملات در بورس کالا آشنا بودند؟

-شرکت ها مجاز به ثبت سفارش و ورود به این معاملات نبودند و صرفاً اشخاص حقیقی وارد این معاملات شدند. از طریق لینک های ثبت نامی آنلاین کارگزاران بورس کالا، این کار انجام شد.
از مدتی قبل، من با تعدادی از نمایشگاه های اتومبیل تماس تلفنی داشتم و برخی از آنها در جریان عرضه خودرو در بورس کالا بودند. با این حال، تعداد قابل توجهی از آنها به این معاملات ورود نکردند و می گفتند ممکن است در دو ماه آینده، اتفاقات زیادی در بازار خودرو رخ بدهد و وضعیت نامشخصی وجود دارد.
افرادی که من اطلاع دارم و در روز چهارشنبه ۲۶ مرداد ماه وارد معاملات بورس کالا شدند، افرادی عادی و عموم جامعه بودند. این افراد، تصمیم داشتند این خودرو را بخرند و نگه دارند. درصد زیادی از آنها که ما با آنها ارتباط داشتیم، به این خودرو با دید مصرف نگاه می کردند و برخی هم می خواستند سود کسب کنند.
از نظر بنده، معامله خودروهای عرضه شده، بین دو گروه انجام شد. یک گروه، افرادی بودند که به دید مصرف به خرید خودرو در بورس کالا نگاه می کردند و بدون توجه به موضوع برجام و موضوع واردات خودرو، می خواستند خودرو را برای مصرف شخصی خودشان نگه دارند.
از طرف دیگر، فکر می کنم تعداد اندکی هم، برای بازارسازی وارد بورس کالا شده بودند. خوشبختانه واحد نظارتی بورس کالا با آنها برخورد کرد و سفارش های آنها را حذف کرد.

*دو سفارش خرید برای خودروی فیدلیتی ۷ نفره مطرح شده و یکی از آنها می خواسته این خودرو را با قیمت یک میلیارد و ۹۰ میلیون تومان بخرد. سفارش خرید دیگر در حد قیمت یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان بوده.
وقتی که یک سفارش خرید با رقم یک میلیارد و ۹۰ میلیون تومان برای فیدلیتی مطرح شده، این سفارش چه اِشکالی داشته که ناظر معاملات در مورد بالا بودن رقم قیمت پیام داده و آیا اگر کسی تمایل داشته باشد به سرعت و با قیمت بالاتر بخرد در بورس کالا ممکن نیست؟

-یک مصوبه در بورس کالا اجرایی می شود که اگر در تالارهای معاملاتی نرمال و جاری مثل پتروشیمی، فلزات و سیمان، قیمتی را ثبت کنیم و قیمت بعدی که دیگران ثبت می کنند ۲۰ درصد از آن پایین تر باشد، ناظر معاملات می تواند معامله اول را با توجه به شرایط بازار ابطال کند. چرا که این وضع، نشان می دهد که می خواهد یک دستکاری در بازار انجام شود یا می خواهد قیمت به صورت کاذب به حد بالایی برود.
تعداد ۱۲۵ دستگاه خودروی دیگنیتی مشکی در بورس کالا عرضه شد ولی در مقابل آن، تعداد ۵۵۳ تقاضا آمده بود و از این تعداد تقاضا، تعداد ۵۵۲ نفرشان قیمت پایه را پذیرفته بودند.
در جریان معاملات، قیمت به حدود یک میلیارد تومان رسیده بود ولی این که چرا یک دفعه، یک نفر بیاید و قیمت یک میلیارد و ۹۰ میلیون تومان را مطرح کند، جای سوال است.
در آن لحظات تعداد ۸۴ نفر، قیمت های پیشنهادی متعادل اعلام می کردند ولی یک دفعه یک نفر قیمتی خارج از محدوده اعلام کرد. در این حالت بود که ناظر معاملات بورس کالا اعلام کرد که این معامله را به کمیته رسیدگی ارسال می کند و اعضای این کمیته در مورد این شکاف قیمتی که وجود دارد رسیدگی می کند.

 

 

*پس به دلیل این که مقررات خاصی وجود دارد قیمت های پیشنهادی بالا، ابطال می شود وگرنه از نظر منطقی نباید اِشکالی داشته باشد.

-این نوع مقررات در بورس کالا در نظر گرفته شده ولی از طرف دیگر، کلاً برخی مخالفت ها برای عرضه خودرو در بورس وجود داشت. یک سوال این است که آیا ممکن است برخی افراد دلال و بازارساز وارد بورس کالا شوند برای این که قیمت خودروهای موجود در بازار آزاد را بالاتر ببرند یا نه.
اگر این نوع معاملات ابطال نشود، این افراد، بعداً می توانند در بازار آزاد بگویند که قیمت این خودرو در بورس کالا به عنوان مرجع قیمت گذاری خودرو، بالا بوده پس ما هم به قیمت خودروهای خودمان در بازار آزاد اضافه می کنیم.
از نظر من که در حوزه بورس کالا تجربیاتی دارم، این احتمال می تواند وجود داشته باشد. در عین حال، ناظر معاملات نیز، ممکن است چنین تشخیصی بدهد و بخواهد معامله را ابطال کند.
در آن زمان که مشتریان با پیشنهاد قیمت برای خرید خودرو رقابت می کردند، در مدت حدود ۲۰ دقیقه، افزایش قیمت های پیشنهادی در حد ۵۰۰ هزار تومان بود ولی یک دفعه پیشنهاد قیمت یک میلیارد و ۹۰ میلیون تومان مطرح شد.
بعد از پیام ناظر معاملات که اعلام کرد این سفارش قیمت در حد بالایی بوده و به کمیته رسیدگی ارجاع داده می شود، چه دلیلی دارد یک دفعه یک نفر دیگر پیشنهاد قیمت یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر را برای خرید فیدلیتی مطرح کند. این پیشنهاد قیمت هم، کاملاً غیر منطقی و غیر معقول است.

*دقیقاً چگونه مشخص می شود که یک قیمت پیشنهادی در بورس و معاملات بورس کالا، یک قیمت و معامله کاذب است؟

-نمی شود به صورت قطعی در مورد یک معامله خاص گفت کاذب است ولی می شود این احتمال را داد. در بورس کالا، ابزارهای پیشگیری وجود دارد و یکی از این ابزارها این است که برخی معامله های بورسی پذیرفته نشوند، یعنی فقط معاملاتی که در یک محدوده متعادل قرار دارند، پذیرفته شوند.
قیمت یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان با قیمت یک میلیارد و ۹۰ میلیون تومان، در حد ۱۱۰ میلیون تومان اختلاف دارد. از نظر من که با سازوکار بورس کالا آشنا هستم، پیشنهاد این نوع قیمت ها برای معاملاتی که افزایش قیمت های پیشنهادی در حد ۵۰۰ هزار تومان و حداکثر یک میلیون تومان بوده، خیلی زیاد است.
در ابتدای رقابت در بورس کالا، هیجان زیادی وجود داشت و قیمت های بالایی پیشنهاد می شد. در مورد خودروی دیگنیتی سفید، همین وضع اتفاق افتاد و یک بار قیمت یک میلیارد و ۸۰ میلیون تومان پیشنهاد شد. بعد از آن، قیمت یک میلیارد و ۵۰ میلیون تومان پیشنهاد شد و وقتی پیشنهاد دوم با ۳۰ میلیون تومان کمتر مطرح شد، طبیعی بود.
پیشنهاد قیمت پایین تر به چند دلیل، طبیعی بود. دلیل اول این است که افرادی که وارد معامله در بورس کالا شدند شناختی از سازوکار حراج باز در بورس کالا نداشتند. این افراد، فکر می کردند که اگر همان ابتدا قیمت بالایی را پیشنهاد بدهند، در رقابت برنده می شوند ولی نمی دانستند که اگر قیمت بعدی، پایین تر باشد معامله ادامه پیدا نمی کند.
معمولاً در جریان رقابت، افراد معامله گر، قیمت های بالاتر را به شکل هیجانی پیشنهاد می کنند و هر دفعه ۳ میلیون یا ۱۰ میلیون تومان افزایش پیدا می کند، اما در دورهای آخر معاملات، تعداد زیادی از افراد از رده معاملاتی خارج می شوند و به کار ادامه نمی دهند.
در اواخر رقابت، فقط تعدادی از معامله گران باقی می مانند و قیمت های بعدی هر بار در حد ۵۰۰ هزار تومان افزایش پیدا می کند و در این مرحله، قیمت های پیشنهادی در حد ۵ میلیون تومان، ۵ میلیون تومان افزایش پیدا نمی کند، یعنی در این مرحله، رقابت تا این حد شدید و هیجانی نیست. در این حالت، وقتی که قیمت یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان پیشنهاد می شود، یک پیشنهاد کاملاً غیر معقول است.

*در یادداشتی که شما در مورد معاملات بورس کالا نوشته اید، تاکید بر این موضوع کرده اید که قیمت پیشنهادی یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان برای موجه جلوه دادن قیمت پیشنهادی یک میلیارد و ۹۰ میلیون تومان بوده تا آن قیمت باطل نشود. به نظر شما، فقط همین یک دلیل در مورد این قیمت وجود دارد؟

-ناظر معاملات بورس، دو بار یا سه بار اعلام کرد که پیشنهاد یک میلیارد و ۹۰ میلیون تومان، بررسی می شود. البته اگر یک پیشنهاد مورد تایید نباشد قاعدتاً حذف می شود. به همین دلیل بود که ناظر بورس، از معامله گرانی که قبلاً قیمت های پیشنهادی خودشان را اعلام کرده بودند، خواست که سفارش های خودشان را حذف نکنند.
با این حال، بلافاصله قیمت یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان مطرح شد. به نظر من، این قیمت پیشنهادی جدید، توجیهی بود برای این که قیمت پیشنهادی یک میلیارد و ۹۰ میلیون تومان یرا قیمت بالایی نشان ندهد. شاید هم امید داشته اند که مردم را جری تر کنند تا قیمت های پیشنهادی را بالاتر ببرند.
البته در ادامه، قیمت بالاتری پیشنهاد نشد و در نتیجه آن تنش یک مقدار فروکش کرد تا این که در اواسط معامله آخر یعنی دیگنیتی مشکی، باز خبر ابطال یک مقدار فضای بازار را متشنج کرد. به همین دلیل، قیمت های هیجانی پیشنهاد شد و برای دیگنیتی، عدد یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان وارد شد.
در حالی که قیمت قبلی آن، یک میلیارد و ۲۰ میلیون تومان بود. آن بازار دیگنیتی مشکی، کشش این افزایش قیمت ها را داشت، اما برای فیدلیتی جایی وجود نداشت که این اتفاق رخ بدهد و یک دفعه بخواهد قیمت یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان پیشنهاد شود.

*در مجموع چند معامله در مورد خودروهای عرضه شده در بورس کالا باطل شد؟

-فقط دو معامله در مورد فیدلیتی ابطال شد و قیمت های پیشنهادی یک میلیارد و ۹۰ میلیون تومان و یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان باطل شدند.

 

 

*سازوکار شروع معاملات در بورس کالا و به طور خاص در مورد عرضه خودرو چطور است؟

-در زمان معامله محصول در بورس کالای ایران، چهار رنگ مشاهده می شود. در رنگ سبز که مربوط به «پیش گشایش» معاملات هست، فرد معامله گر این امکان را دارد که در مورد همه خودروها، قیمت پایه تعیین شده را بپذیرد و قیمت پیشنهادی خودرش را مطرح و حتی ویرایش کند.
اگر تعداد تقاضا از تعداد عرضه بیش تر باشد، معامله وارد مرحله رقابت می شود و اگر تقاضا کمتر از عرضه باشد و همه متقاضیان قیمت پایه را پذیرفته باشند، معامله در همان زمان سبز رنگ قطعی شده و در نتیجه معامله تمام می شود. تعداد درخواست ها در حوزه خودرو، بیش از ۵ برابر عرضه بود و همین وضع باعث شد که فروش خودروهای عرضه شده در بورس کالا، به رقابت کشیده شود.

*بر اساس اطلاعات سایت بورس کالای ایران، تعداد ۳۹۰ خودرو از ۶۰۰ خودروی عرضه شده، به فروش رفته اند. هر کدام از این خودروها حدود ۲۰۰ میلیون تومان بالاتر از قیمت درب کارخانه شرکت بهمن فروش رفته اند.
این وضعیت، یک وضعیت ایده ال برای شرکت بهمن هست که از هر خودرو توانسته حدود ۲۰۰ میلیون تومان یا بیش از ۲۰۰ میلیون تومان، گران تر بفروشد و از هر خودرو درآمد بیش تری کسب کند؟

-بله؛ همین طور است و البته جدای از این موضوع، بحث شفاف شدن معاملات مطرح است. این روش ، برخلاف روش قرعه کشی است چرا که در روش قرعه کشی فروش خودرو، برخی می گفتند معلوم نیست خودروها به چه افرادی داده می شود.
معاملات خودرو در بورس کالا باعث شد اطلاعات افراد معامله گر به طور شفاف در کارگزاری های بورس کالا ثبت شود و در مراجع نظارتی، قابل رصد و پیگیری باشد. از طرفی، معاملات به صورت آنلاین انجام شد و این معاملات در سایت بورس کالای ایران قابل مشاهده بود.
در این معاملات، با یک کد ملی فقط امکان خرید یک خودرو وجود داشت. آن سفارش هایی که شامل ۲ یا ۳ خرید بود، سفارش خرید تجمعی کارگزاری های بورس کالا بود و سفارش های چند مشتری را با یک سفارش فرستاده بودند. عرضه خودرو در بورس کالا، باعث شد سلامت معاملاتی را در این زمینه ببینیم.

*درآمد بورس تهران در سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال ۱۳۹۹ کاهش پیدا کرده ولی درآمد بورس کالا در همین دوره افزایش پیدا کرده بود. الان و بابت فروش هر خوردوی دیگنیتی و فیدلیتی در بورس کالا، این بورس چقدر درآمد کسب می کند؟

-کارمزدهای بورس کالا، کارمزدهای مصوب هست و رقم های ناچیزی دارند. برای مثال، کارمزدی که برای معاملات در نظر گرفته می شود «۱.۸ »در «۱۰۰۰» ارزش هر معامله است، یعنی از یک معامله یک میلیارد تومانی، کارمزدی که عاید بورس کالا، کارگزاری بورس، سازمان بورس و مراجع نظارتی مربوط به بورس می شود شاید در حد ۲.۵ میلیون تومان باشد.