نگاهی به فرایند گلابگیری از مزرعه تا خانه

19 خرداد 1403

160

میترا یزدچی – با اینکه ایرانیان از چندین هزار سال پیش گل محمدی می‌کارند و این گل از گیاهان بومی ایران به شمار می رود ولی آیین گلاب گیری از هزار سال پیش شروع شده و تا به امروز ادامه داشته است.

آثار باستانی کشف شده و بررسی اسناد بین المللی نشان می دهد که تولید گلاب و مراسم گلاب گیری در ایران و کاشان از عمری طولانی برخوردار است.

براساس مدارک جدید، ایرانیان اولین قومی بودند که از گل سرخ، اسانس و گلاب را به روش تقطیر به دست آوردند و سپس این فن را به سایر نقاط دنیا انتقال دادند. ابن سینا دانشمند بزرگ ایرانی، تحقیقات وسیعی در مورد استخراج اسانس‌ها به روش تقطیر داشته‌ است.

سالانه در بخش‌های قمصر، نیاسر، برزک و جوشقان شهرستان کاشان مجموعاً ۱۵ هزار تن گلاب سنگین تولید می‌شود شایان ذکر است که تولیدکنندگان گلاب در استان فارس نیز در مهیمند سالیانه ۱۲ هزار تن، شیراز سالیانه حدود ۲۰۰۰ تن، منطقه لایزنگان شهرستان داراب سالیانه ۳ هزار تن و سایر مناطق استان فارس سالیانه حدود ۱۰۰۰ تن گلاب تولید می‌کنند.

مواد اصلی تشکیل دهنده اسانس گل محمدی عبارتند از. سیترنلول ۵۵ ۳۴٪، گرانتول ۴۰ ۳۰٪، استاروپنین ۲۶ ۲۲٪، و فنیل اتانول ۳ ۵/۱٪.

خواص گلاب

گلاب به دلیل داشتن خاصیت ضد عفونی کننده و ضد میکروبی، برای شستشوی چشم مناسب است؛ البته گلابی که بدین منظور استفاده می‌شود، باید عاری از آلودگی‌ها و به اصطلاح استریل باشد.

برای رفع خستگی و درد چشم نیز می‌توانید مقداری گلاب به پشت پلک‌های خود بمالید. با توجه به گران بودن اسانس رز، متأسفانه بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی، حاوی اسانس مصنوعی رز هستند که خواص اسانس طبیعی را ندارند همچنین اسانس‌های طبیعی که از گونه‌های متفرقه و غیراصلی رز تهیه می‌شوند نیز ممکن است خواص نام برده را نداشته یا به‌طور ضعیف دارای این خواص باشند.

گلاب برای بیماری‌های گوارشی مانند نفخ، دل به هم خوردگی و اسهال مزمن مفید است. – گلاب در رفع دردهای روماتیسمی نیز مؤثر است. – از بُخور گلاب می‌توان برای درمان گلودرد و بیماری‌های تنفسی استفاده نمود.

گلاب، قلب و معده را تقویت و اضطراب را از دل دور می‌کند. برای معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خورانیدن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدری که تولید قی نموده و صفرا را خارج نماید. گلاب بهترین نوشیدنی برای کسانی است که دچار خونریزی سینه و گلو هستند.

گلاب ناراحتی سینه را از بین می‌برد و از ابتلا به بیهوشی جلوگیری می‌کند. نوشیدن گلاب خنک، گرمی درون را از بین می‌برد و بدن را تقویت می‌کند. بوییدن گلاب برای تقویت قلب و رفع بیهوشی و تقویت حواس باطنی مفید است.

برای معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خورانیدن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدری که تولید قی نموده و صفرا را خارج نماید. نوشیدن و بوییدن «گلاب» سردرد را برطرف می‌کند، مخصوصاً سردردی که در اثر استنشاق هوای آلوده یا شنیدن سر و صدا باشد.

اثرات مفید گلاب بر پوست بدن

یکی از مهم‌ترین کاربردهای گلاب، جهت مواظبت از پوست است. گلاب برای انواع پوست‌ها به خصوص پوست‌های خشک و حساس مناسب است. یکی از موارد استفادهٔ گلاب جهت پاک کردن پوست است و می‌توان به جای محصولات شیمیایی پاک کننده، از آن استفاده کرد.

استفادهٔ دیگر آن جهت طراوت و تازگی پوست است؛ بدین گونه که پس از هر بار استحمام که منافذ پوست بازتر هستند، گلاب را به پوست صورت بمالید.

در این حالت اسانس موجود در گلاب به سرعت جذب پوست می‌شود که با توجه به اثرات آن در افزایش جریان خون، باعث شادابی پوست می‌گردد. البته استفادهٔ مداوم از این روش می‌تواند این اثرات مطلوب را ایجاد کند.

گلاب به دلیل داشتن خاصیت ضد عفونی کننده و هیدراته (آبدار) کردن برای پوست سر و مو مفید است. گلاب حتی برای رفع جوش‌های بدن نیز مؤثر است.

برای این کار مقداری گلاب را با جوش شیرین مخلوط کنید تا خمیر نرمی به دست آید. سپس این خمیر را مدت یک ساعت یا تمام شب (موقع خواب) روی جوش‌های خود قرار دهید.

گلاب به دلیل داشتن خاصیت ضد عفونی کننده و هیدراته (آبدار) کردن برای پوست سر و مو مفید است. برای این کار، با استفاده از یک قطره چکان، گلاب را روی پوست سر خود بریزید.

مصارف دارویی

از گلاب برای رفع عوارض حادث از زکام، قطع خونریزی از سینه، خشونت صدا، ضد سرفه، خفقان گرم، درد معده و روده، دل پیچه سرد و گرم، درد کبد و طحال، علاج نزله سرد، سردردهای گرم، درد چشم تقویت حواس، ایجاد نشاط، تقویت دل، رفع خماری، بی هوشی، خفقان استفاده می‌گردد. به دلیل خاصیت ضدعفونی کنندگی، یکی از پاک‌کننده‌های قوی برای پوست‌های خشک و حساس است.

گلابگیری در راوند

یکی از روستاهای مرکز گلابگیری در ایران ، روستای راوند کاشان است . راوند در قلب ایران و در هفت کیلومتری شمال شهر کاشان در مسیر اصلی قم به کاشان یکی از دروازه های قدیم ورود به کاشان شهر راوند بود. از داستان افسانه ای (راوند اکبر) پسر ضحاک و نسبت دادنش به این شهرستان که بگذریم ، نام راوند تغییر یافته ناوند است به معنای جای پر آب و رهاوندی که به معنای خیر مضاعف است، از بس که زیبا و دلنشین بوده است. سرشاز از باغ گل و آب و صفا.

قدمت سکونت در راوند را به پیش از اسلام نسبت داده‌اند و این را از سکه های طلای به دست آمده از قلعه مورچان (مورچه) در نزدیکی راوند کاشان به دست آورده‌اند، امروزه فقط قسمتی از دیواره این قلعه باقی مانده است. در اواخر دوره پهلوی دوم (1320–1357 شمسی) شهرک صنعتی راوند کاشان با مساحت 38.4 هکتار تاسیس شد و تا کنون این شهرک در صنایع نساجی ، فرش بافی ، ساخت چینی و کاشی فعالیت داشته و موجب اشتغال بسیاری شده است. برند فرش راوند کاشان — قطبی را بسیار شنیده‌اید و در کنج قالی های پهن در بسیاری از خانه ها دیده‌ایم، فرش راوند کاشان نه تنها در ایران حتی در جهان شهرت بسیار دارد. علاوه بر کارگاه های فرش دستباف چندین کارخانه فرش ماشینی هم در پیرامون راوند تاسیس شده، که یکی از این کارخانه ها اولین و بزرگترین فرش ماشینی در خاورمیانه است.

گلابگیری خانواده رحیمی

خانواده رحیمی ، یکی از خانواده های کارآفرین راوندی هستند که با همکاری یکدیگر نه تنها برای خودشان بلکه مردم بومی روستایشان کار،رینی و اشتغالزایی کرده اند .

کارگاه خانواده رحیمی در قسمت پایین خانه آنها قرار دارد که در آنجا عملیات جمع آوری گل ها و گیاهان جهت عرق گیری و گلابگری انجام می شود . نکته جالب این است که گلهای محمدی هیچ دور ریز ندارند و پس از استحصال گلاب باقی مانده گلها بعنوان گیاهی مورد استفاده قرار می گیرند و حتی طعم بهتری به میوه درختان می دهند .

در بخش دیگری از این محل خانم رحیمی زنبورداری می کنند و کندوهای زنبور عسل را قرار داده اند . تمام تولیدات زنبورهای عسل نیز کاربردی هستند و هیچ دورریز ندارند .