موانع افزایش تیراژ بخش خصوصی از ۹۴ هزار به ۹۰۰ هزار خودرو؟

به گزارش اقتصادروز و به نقل از اقتصاد خودرو– حدود ۱۱۰ شرکت ایرانی، مجوز تولید خودرو دارند و در این میان، دو گروه یا هلدینگ «ایران خودرو» و «سایپا»، با تولید تعداد ۸۶۸ هزار خودرو، حدود ۹۰ درصد تولید محصولات خودرویی کل کشور را به عهده داشته و شرکت های کاملاً خصوصی با تولید ۹۴ هزار خودرو، فقط ۱۰ درصد کل تولیدات خودرویی سال ۱۴۰۰ را مونتاژ کرده و به بازار عرضه کرده اند.

اخیراً سیدرضا فاطمی امین (وزیر صنعت، معدن و تجارت)، در روزهای اخیر اعلام کرد که در سال ۱۴۰۴ باید ۳۰ درصد تولید خودروی کشور توسط شرکت هایی به غیر از ایران خودرو و سایپا انجام شود تا از تمرکز تولید کاسته شود و خودرو سازان دیگر نقش فعال تری در این عرصه داشته باشند.

در گفت و گوی اختصاصی «اقتصاد خودرو» با البرز کُرد – کارشناس صنعت خودرو- قابلیت های تولید ده ها شرکت خودرو سازی کاملا خصوصی ایران، علت ناچیز بودن تیراژ تولید فعلی آنها و میزان احتمال تحقق هدفگذاری وزیر صنعت و معدن برای بخش خصوصی بررسی شده است.

*****

 

*در سال ۱۴۰۰ کل تعداد خودرویی که در ایران تولید شده در حد ۹۶۳  هزار دستگاه بوده و ۳ درصد کاهش تولید نسبت به سال ۱۳۹۹ اتفاق افتاده بود. در این میان، عمده تولید به عهده دو شرکت بزرگ «ایران خودرو» و «سایپا» بوده و ایران خودرو تعداد ۴۷۱ هزار و سایپا تعداد ۲۹۷ هزار خودرو تولید کرده اند. در همین سال ۱۴۰۰، تعداد ۹۴ هزار خودرو توسط سایر شرکت های خودرو سازی تولید شده.

با توجه به این که دو اصطلاح شرکت های دولتی و شرکت های خصوصی در مورد شرکت های خودرو سازی ایران به کار می رود، در ابتدا می خواهیم بدانیم به نظر شما، ماهیت این شرکت های خودرو سازی چگونه است و آیا با توجه به وضعیت سهام و این که دولت، سهامدار بزرگ هیچکدام از این شرکتها نیست، از نظر شکلی و ظاهر، همه شرکت ها خصوصی هستند؟

 

-از نظر ظاهر، همه شرکت های خودرو سازی می توانند خصوصی تعریف شوند ولی آن چیزی که در عمل اتفاق می افتد، این است که دو شرکت بزرگ خودروساز ایران یعنی ایران خودرو و سایپا، عملاً خودرو سازان دولتی تلقی می شوند. البته بحث های مربوط به مستند سازی و اسناد و مدارک اداری آنها، بحث جداگانه است.

آنچه که ما در عمل در مورد مدیریت کلان این شرکت های بزرگ می دانیم، تصمیم گیری هایی که در داخل این گروه های خودرو سازی می شود و همچنین روند کاری این شرکت ها، وضعیت دیگری را نشان می دهد. به نظر نمی آید این شرکت ها، خودرو سازانی باشند که واقعاً توسط بخش خصوصی، تصمیم گیری و هدایت می شوند. به همین دلیل، ما با ۲ گروه خودرو سازی طرف هستیم که همچنان دولتی هستند.

 

*دو شرکت بزرگ خودروساز در سال ۱۴۰۰، در مجموع حدود ۸۶۹ هزار خودرو تولید کرده اند که که نسبت به رقم ۹۲۵ هزار دستگاه سال ۱۳۹۹، حدود ۷ درصد کاهش تولید نشان می دهد. بر این مبنا ۹۰.۲ درصد از کل تولید خودرو توسط ایران خودرو و سایپا انجام شده و کمتر از ۱۰ درصد و دقیقاً ۹.۸ درصد خودروها توسط شرکت هایی تولید شده اند که به عنوان شرکت های بخش خصوصی شناخته می شوند.

جنابعالی، این مقدار سهم شرکت های دولتی و خصوصی در کل خودروهای تولید شده چطور تحلیل می کنید و آیا شرکت های خودرو سازی بخش خصوصی، با تولید ۹۴ هزار خودرو در سال ۱۴۰۰، رشد قابل توجه و چشمگیری داشته اند؟

 

-این آمار تولید نشان می دهد که جایگاه بخش خصوصی در صنعت خودرو سازی، بسیار پایین تر از آن چیزی است که باید باشد. هر چند که در همین روزهای اخیر به نقل از وزیر صنعت، معدن و تجارت، خبری منتشر شد مبنی بر این که تا سال ۱۴۰۴، باید تولید خودرو از انحصار این ۲ گروه بزرگ خودروساز خارج شود و ۳۰ درصد تولید خودرو در سال ۱۴۰۴ توسط شرکت هایی به غیر از این دو گروه خودروساز انجام شود.

از طرف دیگر، تارگت بعدی که برای سال ۱۴۰۴ مطرح شده، تیراژ تولید ۳ میلیون دستگاه خودرو در سال است. با توجه به صحبت وزیر صنعت و معدن، اگر یک ضرب و تقسیم ساده انجام بدهیم، حدود ۹۰۰ هزار دستگاه باید توسط شرکت هایی به غیر از دو شرکت ایران خودرو و سایپا تولید شود.

یک بحث این است که چرا سهم تولید شرکت های بخش خصوصی زیر ۱۰ درصد بوده و چگونه می خواهیم سهم آنها در مدت ۳ سال، به ۳۰ درصد برسد. ما باید به این ۲ سوال پاسخ بدهیم و در مورد سوال اول می توان گفت که بخش خصوصی، ظرفیت آن را دارد و به راحتی هم می تواند به این تعداد تولید برسد.

بر اساس مجوزهای تولید و روی کاغذ، ظرفیت تولید اسمی شرکت های دیگر خودرو سازی، می تواند حداقل ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار دستگاه را پوشش بدهد. در مورد این که چرا این شرکت ها نمی توانند تولیدشان را افزایش بدهند، باید بگویم که دو مشکل کلی وجود دارد.

مشکل اصلی، تحریم های بین المللی بوده و مساله دوم، تحریم های داخلی است که ما داریم. در این زمینه می توان به مشکلات ایجاد شده توسط سازمان های مختلف برای شرکت های خودرو سازی اشاره کنیم و در نتیجه، این شرکت ها نمی توانند به تارگت هایی که مشخص کرده اند، برسند.

 

*مشکلات ایجاد شده در حوزه داخلی برای شرکت های خودرو سازی چه مواردی هستند؟

 

-در این زمینه، مسائل و مشکلات مختلفی وجود دارد و از مسائل مربوط به گمرک بگیرید تا سخت گیری های سازمان ملی استاندارد ایران. همچنین روال کاغذ بازی رایج در مملکت ما، باعث می شود اخذ مجوزها و تاییدیه ها بیش از زمانی که تصور می شود طول بکشد. مشکلات مختلف دیگری هم وجود دارد از جمله مشکلات مالی، مالیاتی و بانکی که می توان راجع به همه آنها به طور مفصل صحبت کنیم.

ما اگر می خواهیم شرکت های خودرو سازی بخش خصوصی، تعداد 900 هزار دستگاه در سال 1404 تولید کنند، اولاً باید وضعیت تحریم های بین المللی و همکاری با شرکت های خارجی مشخص شود و حواله کردن ارز و گشایش اعتبار اسنادی (L.C) به راحتی برای خودرو سازان ایران انجام شود.

از طرفی، شرکت های خودرویی ما، فقط باید بر بخش تولید متمرکز شوند و گرفتاری های بانکی، بدهی های معوق نداشته باشند. البته بخشی از مشکلات یا تحریم های داخلی که برای خودرو سازان ایجاد شده، تقصیر خودشان بوده و بخش زیادی از این مشکلات نیز، تقصیر نظام اداری و کاری مملکت است. این نوع مشکلات باید برطرف شود تا آنها بتوانند به راندمان اصلی خودشان برسند.

 

 

 

* در سال ۱۳۹۹ تعداد ۹۹۱ هزار و ۶۹۸ خودرو در کل کشور ما تولید شده که سهم شرکت های دولتی از این تعداد تولید حدود ۹۳ درصد بوده است و سهم بخش خصوصی حدود ۶.۷ درصد بوده. در سال ۱۴۰۰، تولید شرکت های دولتی ایران خودرو و سایپا در حد ۵۶ هزار دستگاه کمتر شده و و سهم این دو شرکت به ۹۰.۲ درصد کاهش پیدا کرده است.

در همین سال ۱۴۰۰، شرکت های بخش خصوصی ۲۸ هزار دستگاه افزایش تولید داشته و از تولید ۶۶ هزار در سال ۱۳۹۹، به تولید ۹۴ هزار خودرو در سال ۱۴۰۰رسیده اند. سهم شرکت های خصوصی از ۶.۷ درصد به ۹.۸ درصد از کل تولید خودرو رسیده و این تعداد افزایش تولید یعنی رشد ۴۲ درصدی.

با توجه به تعداد زیاد شرکت های خودرو سازی بخش خصوصی، آیا افزایش تولید ۲۸ هزار دستگاه در یک سال توسط بخش خصوصی، قابل توجه است؟

 

-روند، روند امیدوار کننده ای است و این شرکت ها توانسته اند افزایش تولید داشته باشند. به نظرم، این خبر، خبر بسیار خوبی است اما تعداد تولید آنها نسبت به تولید مطلوب آنها، فاصله زیادی دارد. ما برخی شرکت های خودرو سازی بخش خصوصی داریم که سال های قبل تاسیس شده بودند و واقعاً ظرفیت تولید خوبی دارند.

این نوع شرکت ها، خط تولید کامل دارند یعنی بدنه سازی، سالن رنگ و خط مونتاژ دارند. ظرفیت تولید اسمی کُل شرکت های خودرو سازی بخش خصوصی، حدود ۶۰۰ هزار دستگاه در سال بوده و این عدد از جمع کل ظرفیت تولید اسمی این شرکت ها که توسط خودشان ادعا شده به دست آمده است.

این ظرفیت تولید، در حقیقت ظرفیت اسمی و پتانسیل ایده آل آنها بوده و متفاوت از توان تولید فعلی و واقعی این شرکت های خودرو سازی است. ظرفیت تولید این شرکت ها، عدد بالایی است ولی میزان تولید برخی شرکت ها در حد صفر یا بسیار پایین است و اگر ما این عددها را به کارشناسان اقتصادی و مالی نشان بدهیم، قاعدتاً آنها می گویند تولید برخی شرکت های خودرو سازی خصوصی توجیه اقتصادی ندارد.

با این حال، در سال های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ شرکت های بخش خصوصی یک مقدار افزایش تولید داشته اند و همین که سهم آنها از کل تولید افزایش پیدا کرده، تا حدودی امیدوار کننده است. برای مثال، گروه خودرو سازی «بهمن»، جزو همین شرکت های خصوصی حساب می شود. به نظر من، گروه بهمن در یکی، دو سال اخیر افزایش تولید و تنوع خوبی مخصوصاً در بخش خودروی سواری داشته است.

بازیگر اصلی بعدی بخش خصوصی، شرکت «کرمان موتور» است که عملکرد خوبی داشته و تنوع محصولش را افزایش می دهد. شرکت مدیران خودرو نیز در چند سال اخیر، جزو بازیگران اصلی بوده است. بقیه شرکت ها، شرکت هایی کوچک هستند و  تولیدشان چندان زیاد نیست یا این که بنا به دلایلی، تولید آنها به طور کامل متوقف شده است.

اگر چند شرکت خودرو ساز دیگر که تولیدشان تقریباً یا به طور کامل به صفر رسیده است، فعال شوند و شروع به تولید خودرو کنند، تعداد تولید این شرکت ها می تواند جهش داشته باشد. در مجموع، بخش خصوصی می تواند ۶۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید کند ولی به دلایل مختلف، این شرکت ها فقط ۹۴ هزار دستگاه در سال گذشته تولید کرده اند.

 

*در سال های گذشته، شرکت زاگرس خودرو عملاً تعطیل شد و بعداً شرکت های دیگری محل کارخانه آن را اجاره کرده و اقدام به تولید خودرو کردند. با این حال، شرکت های بعدی هم دچار مشکل شدند. این شرکت هایی که می گویید ظرفیت های خوبی دارند ولی تولیدشان به صفر رسیده، کدام شرکت ها هستند و دقیقاً الان چه وضعیتی دارند؟

 

-یکی از شرکت ها، همین شرکت «زاگرس خودرو» است که توان تولید خوبی دارد و خط تولید بسیار خوبی دارد ولی متاسفانه بنا به دلایلی، نتوانسته اند محصولات مورد نظر خودشان را تولید کنند. در یک دوره، شرکت سایپا از ظرفیت ها و امکانات آنها استفاده کرد و بعداً یک شرکت بخش خصوصی وارد موضوع شد.

این شرکت خودرو سازی دوم، برنامه تولید داشت و حتی یک تعداد خودرو هم، تولید کردند. با این حال، این شرکت نیز دچار مشکل شد و قرارداد آن لغو شد. در سال های اخیر، یک شرکت دیگر بخش خصوصی به نام خودرو سازی «فردا» قرارداد بسته و به نظر می رسد که می خواهد این کارخانه را احیاء کند. ظرفیت تولید شرکت زاگرس خودرو، قطعاً ظرفیت تولید بالایی است.

 

*اگر شرکت فردا در همان محل شرکت زاگرس خودرو، اقدام به تولید خودرو کند، ظرفیت تولید شرکت فردا با ظرفیت تولید شرکت زاگرس خودرو همپوشانی خواهد داشت؟

 

-ظرفیت تولید شرکت زاگرس خودرو، ظرفیت تولید پایینی نیست و شرکت خودرو سازی فردا، سایت تولیدی خودش را در سمنان دارد. شرکت فردا، با تیراژ پایین ماشین تولید می کند ولی روند تولید آن، روند مثبتی است یعنی تنوع تولید محصول خودش را بیش تری می کند و تیراژ تولیدش را بالا می بَرد. الان شرکت فردا، می خواهد سایت تولیدی زاگرس خودرو را فعال کند.

به هر حال، هدف اصلی این است که این ظرفیت تولید خفته، بیدار شود. زاگرس خودرو از آن شرکت هایی است که اگر بتواند به تولید اسمی خودش برسد، می تواند بار قابل توجهی از بخش خصوصی را به دوش بکشد.

شرکت های خودرو سازی دیگری نیز در حوزه بخش خصوصی داریم. ما شرکت «صنعت خودرو آذربایجان» را در آذربایجان شرقی داریم که قبل از تحریم می خواستند محصولات شرکت ام جی (M.G) را با تیراژ بالا تولید کنند ولی متاسفانه گرفتار تحریم ها شدند. این کارخانه، کارخانه بسیار خوبی بوده و ظرفیت تولید بسیار بالایی دارد.

شرکت «دیار خودرو» را داریم که یک شرکت قدیمی بخش خصوصی بوده و در استان اصفهان قرار دارد. این شرکت، ظرفیت تولید بسیار بالایی دارد و در سال های اخیر، اسم زیادی از این شرکت نشنیده ایم. شرکت های دیگر، همین طور هستند و اگر ظرفیت تولید این شرکت ها بیدار شود بخش عمده ای از مشکلات ما می تواند در حوزه تولید خودرو حل شود.

 

 

*در شرکت های خودرو سازی بخش خصوصی ایران، در حد ۲۰ درصد یا ۳۰ درصد داخلی سازی خودروهای خارجی انجام می شود و برای مونتاژ خودروها، عمده قطعات از شرکت های خارجی خریداری می شود. آن ۲۰ یا ۳۰ درصد داخلی سازی، شامل چه قسمت ها و قطعاتی از خودروها می شود؟

 

-شرکت های خصوصی که با تیراز پایین شروع کرده و پله به پله، تیراژ تولید را افزایش می دهند، از داخلی سازی و تولید قطعات ساده تر شروع می کنند. داخلی سازی قطعات خودرو تا سقف ۲۰ درصد، کار سختی نیست ولی از ۲۰ درصد بالاتر، یک مقدار فرآیند کار، سخت تر و پیچیده تر می شود و قطعاتی که داخلی سازی می شوند نیاز به قالب صنعتی دارند.

داشتن قالب صنعتی، سرمایه گذاری اولیه بالایی را می طلبد و تضمین این را می طلبد که شرکت قطعه ساز، مطمئن باشد شرکت خودروساز، به تیراژی که ادعا می کند برسد تا هزینه های شرکت قطعه ساز، سرشکن شود و به سوددِهی برسد.

داخلی سازی با درصد بالاتر، ارتباط مستقیم با تیراژ تولید خودرو دارد، یعنی ما نمی توانیم ۷۰ درصد داخلی سازی داشته باشیم ولی مثلاً تیراژ آن ۵ هزار دستگاه باشد چرا که از نظر اقتصادی، چنین پروژه ای، شکست می خورد.

بنابراین، همزمان با افزایش درصد داخلی سازی خودروها، باید افزایش تیراژ نیز داشته باشند تا صرفه اقتصادی مخصوصاً برای شرکت قطعه ساز حاصل شود چون شرکت خودروساز، فقط مونتاژ خودرو را انجام می دهد.

از یک درصد بالاتر در حوزه داخلی سازی، وارد فرآیند بدنه سازی و رنگ خودرو می شویم و در این حالت، باید سالن رنگ و سالن بدنه سازی توسط شرکت خودروساز، احداث شود. احداث این بخش ها، سرمایه گذاری های اولیه قابل توجهی نیاز دارد و قالب های صنعتی باید خریداری شوند.

سالن رنگ، یک بحث یسیار تخصصی بوده و سرمایه اولیه قابل توجهی می خواهد. اگر قرار نباشد یک خودرو به تیراژ قابل توجهی برسد، هیچ شرکت خودروسازی وارد حوزه داخلی سازی بالا نخواهد شد حتی اگر ما الزام قانونی برای آن بگذاریم.

 

*آقای تیموری، مدیر عامل شرکت سایپا متعهد شده که ۶۵۰ هزار خودرو در سال ۱۴۰۱ تولید کند و آقای خطیبی، مدیر شرکت ایران خودرو هم متعهد شده که امسال ۷۵۰ هزار خودرو را تولید کند. مجموع تعهدات این دو شرکت یک میلیون و ۴۰۰ هزار دستگاه می شود و آقای فاطمی امین، گفته که امسال باید یک میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو توسط همه شرکت های خودرو سازی تولید شود.

از نظر آقای فاطمی امین، شرکت های خودرو سازی بخش خصوصی باید امسال ۲۰۰ هزار خودرو تولید کنند. از طرفی، در سال گذشته کل تولید بخش خصوصی ۹۴ هزار خودرو بوده. آیا ممکن است در سال ۱۴۰۴، شرکت های بخش خصوصی، تیراژ تولید را از ۹۴ هزار دستگاه سال ۱۴۰۰ به ۲۰۰ هزار دستگاه  در سال ۱۴۰۱ افزایش بدهند تا هدفگذاری مورد تاکید وزیر صنعت و معدن، محقق شود؟

 

-آمار تولید شرکت های ایران خودرو و سایپا نشان می دهد که روند تولید آنها، به صورتی است که قطعاً باید از تیراژ تولید سال ۱۴۰۰ عبور کنند ولی من بعید می دانم که به هدف تعیین شده برسند. من فکر می کنم اگر بخش خصوصی ما حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش تولید داشته باشد، در مجموع عملکرد امیدوار کننده و معقولانه ای خواهد بود.

 

 

*از نظر شما، کل تولید شرکت های بخش خصوصی حداکثر می تواند به ۱۵۰ هزار دستگاه برسد که باز با هدف تولید ۲۰۰ هزار دستگاه فاصله دارد؟

 

-بخش خصوصی ایران باید بتواند امسال حدود ۱۵۰ هزار دستگاه خودرو تولید کند. از سوی دیگر، شرکت های ایران خودرو و سایپا باید بتوانند افزایش تیراژ قابل توجهی بدهند. البته من نمی گویم که امسال ایران خودرو و سایپا به ۵۰ درصد افزایش تولید می رسند.

اگر این افزایش تولید را در شرکت های ایران خودرو و سایپا و بخش خصوصی، داشته باشیم امسال باید به تولید حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه برسیم. با توجه به پارامترهای مختلف اقتصادی، می توانم بگویم که ما نمی توانیم امسال به تولید یک میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو برسیم.

با این حال، تصور می کنم که باید از تیراژ تولید سال گذشته عبور کنیم و به یک میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه برسیم. ما الان نیمی از سال ۱۴۰۱ را پشت سر گذاشته ایم و در مورد رفع تحریم های بین المللی که یکی از  مشکلات اصلی است، هنوز گشایش خاصی مشاهده نمی کنیم. لذا بعید می دانم که در این حالت، ما به تیراژ تولید یک میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو برسیم.

اگر در سال ۱۴۰۱، کمتر از یک میلیون و ۲۰۰ هزار خودرو تولید کنیم عملکرد ناامید کننده ای از شرکت های خودرویی ایران است و اگر بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار خودرو تولید شود شخصاً دست مریزاد می گویم. با توجه به این که تحریم های بین المللی برطرف نشده و مشکلات داخلی نیز، چندان رفع و رجوع نشده اند، کار بزرگی است که امسال شرکت های خودرو سازی ایران بتوانند از یک میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه عبور کنند.