محمد علی ایزدی اقتصاددان و تحلیلگر مسایل نفتی در گفتگو با ثروت: ضربه ترامپ به اوپک و ایران ناموفق بود

دکتر محمدعلی ایزدی تحلیلگر مسایل نفتی کشور در گفت و گو با ثروت با تاکید بر تامین حداکثری منافع ایران در نشست اخیر اوپک گفت: حتی اگر قیمت نفت در بازار به سقف 50 دلار هم برسد. ایران در تنظیم بودجه سالانه خود سقف 46 دلار نفت را در نظر گرفته است به خصوص در دی ماه سیستم تبادل مالی اروپا (اتحادیه) با ایران اجرا خواهد شد. سال جدید میلادی 2019 سومین سال ریاست جمهوری ترامپ است که او اصلی ترین برنامه هایش را با محوریت انتخاب مجدد برای دور بعدی ریاست جمهوری تنظیم خواهد کرد. یک بار دیگر ایران در مرکزیت آینده نگری شکست یا پیروزی برای ترامپ قرار خواهد گرفت که قطعا به شکست وی منتهی می‌گردد.

این کارشناس نفتی در ادامه افزود: صادرات نفت عربستان سعودی طی ماه‌های میلادی به شدت کاهش خواهد یافت. نفت صادراتی عربستان به آمریکا در ماه آینده میلادی (ژانویه) ممکن است به کمترین میزان طی 30 سال گذشته برسد. این در حالی است که اواخر سال 2017 صادرات روزانه نفت عربستان به آمریکا به 582 هزار بشکه رسیده بود. صادرات کلی نفت عربستان سعودی نیز در ماه ژانویه به روزانه 7 میلیون بشکه خواهد رسید که حاکی از کاهش 1 میلیون بشکه‌ای نسبت به ماه نوامبر و دسامبر است. در حالی که صادرات نفت عربستان در ماههای گذشته (نوامبر) و ماه جاری (دسامبر) به روزانه 8 میلیون بشکه رسیده بود این در حالی است که خالدالفالح وزیر انرژی عربستان سعودی با وزیر انرژی آمریکا در ظهران عربستان در خصوص وضعیت بازار نفت گفت‌وگو کرده بودند.

ایزدی اضافه کرد: پیش تر آمریکا با فشار به عربستان خواستار افزایش تولید نفت شده بود یکصد و هفتاد و پنجمین نشست اوپک پنجشنبه گذشته با حضور 14 عضو این سازمان در وین پایتخت اتریش برگزار شد. در این نشست در توافق با اعضای غیر اوپک قرارشد اعضای این سازمان 800 هزار بشکه و کشورهای غیر عضو 400 هزار بشکه میزان عرضه ی نفت خود را به بازار کاهش دهند.

این کارشناس نفتی با اشاره به نتایج اجلاس اخیر اوپک اذعان کرد: ایران با توجه به تحریم‌ها، مشمول معافیت از کاهش عرضه به بازار شد. توافق اعضای اوپک و غیر اوپک برای 6 ماه است قرار شده اعضای اوپک دو و نیم درصد از تولید ماه اکتبر (مهر و آبان) 2018 خود را کاهش دهند. ایران و ونزوئلا از کاهش عرضه معاف شدند. جمهوری اسلامی ایران نفت سبک خود را در ماه ژانویه سال پیش رو یعنی یک ماه آینده حدودا 30 سنت بیشتر از قیمت میانگین نفت عمان، دبی و تقریبا یک دلار کمتر از نرخ ماه دسامبر به فروش خواهد رساند. ایران همچنین 3 نوع نفت خام دیگر خود را با قیمتی کمتر از ماه جاری و ماههای قبل به مشتریان آسیایی خود می‌فروشد. همزمانی این کاهش قیمت نفت توسط ایران با تنظیمات اخیر عربستان سعودی امری مشکل ساز برای عربستان شده است.

موقعیت خطیر عربستان

ایزدی با اشاره به موقعیت خطیر عربستان در ماه‌های پیش رو اضافه کرد:همانطور که بیان داشتم عربستان به عنوان یک عضو اصلی در نشست اوپک متعهد شده است که تولید نفت را کاهش دهد در حالی که ایران از این قانون مستثنی شده است. این امر به علاوه کاهش قیمت نفت و تخفیف توسط ایران که در دهه اخیر کم سابقه بوده و در 3 ماه اخیر یعنی از نوامبر 2017 و پس از تحریم‌های نفتی ایران اوج گرفته است منجر به آسیب دیدن صنعت نفتی عربستان و فروش آن توسط سعودی‌ها شده است.

این کارشناس انرژی درباره موقعیت کنونی ایران در ارتباط با کشورهای معاف شده از تحریم‌های امریکا گفت: اکنون قیمت هر بشکه نفت سبک ایران حدودا 30 سنت کمتر از قیمت کشورهای عربی خلیج فارس فروخته می‌شود به علاوه واردات نفت از ایران توسط چین قرار است در ماه دسامبر دوباره افزایش یابد. طبق اطلاعات دو منبع صنعتی دو پالایشگاه دولتی بزرگترین وارد کننده نفت دنیا شروع کرده اند به استفاده از معافیت‌ها از تحریم‌ها و خرید نفت از ایران. سینوپک واردات نفت از ایران را بلافاصله پس از دریافت معافیت از آمریکا در نوامبر از سر گرفت اما شرکت ملی نفت چین (سی ان پی سی) برداشت از تولید نفت ایران را در ماه دسامبر آغاز می کند.

رییس کمیسیون انرژی مجمع متخصصین ایران درباره دیگر خریداران نفت ایران در ماه‌های پیش رو اظهار نظر کرد: کره جنوبی و ژاپن تعهد داده اند که از ماه ژانویه خرید مجدد نفت ایران را از سر بگیرند. شرکت ملی نفت هندوستان هم از ماه ژانویه سال 2019 پس از 6 ماه توقف مجددا قرار است وارد معامله با ایران شده و نفت ایران را با قیمت مصوب از ایران وارد کند. شرکت ملی نفت هند به همراه چند شرکت دیگر هندی از جمله شرکت نفتی گچرات و شرکت نفتی منگالوره در مجموع قرار است در ماه ژانویه سال 2019 حدود 9 میلیون نفت از ایران بخرند. البته در این میان برخی از شرکت‌های نفتی هم هستند که هنوز مجاب به ادامه تعامل با ایران نشده اند. تحریم‌های نفتی و بانکی آمریکا علیه ایران مهمترین علت این اتفاق است.

این تحلیلگر اقتصادی با اشاره به شکست ترامپ در کنترل بازار نفت از طریق فشار آوردن به بازار گفت: ترامپ مرحله به مرحله در اجرای طرح تحریم خود علیه ایران ناموفق و دچار مشکلات جدید شده است به طوریکه تا اینجای کار این معادله تعریف واقعیت کنونی است اگرچه ایران دچار مشکل شده است اما ترامپ نیز دچار بحران است. مشکلات ایران و بحران واشنگتن معادله روز است. طرح تحریم ترامپ قادر به فروپاشی اقتصادی یا تولید شورش های اجتماعی فراگیر در ایران نخواهد شد. لاجرم بعد از تعطیلات ژانویه، ترامپ علاوه بر آن که میدان جنگ روانی علیه ایران را با کمک رژیم صهیونیستی (نتانیاهو) تشدید خواهد کرد در جستجوی فشارهای مضاعف علیه ایران برخواهد آمد.

وابستگی به نفت

ایزدی در بخش دیگری از این گفت و گو درباره دلایل و اثرات وابستگی بودجه کشور به نفت اظهار نظر کرد: سوال اصلی که ذهن برخی را به خود مشغول می‌کند این است که اگر ما در کشورمان نفت نداشتیم چه می‌شد؟! ایران از جمله کشورهایی است که اقتصاد آن به شدت وابسته به نفت است. اگر بخواهیم منحنی وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی را ترسیم کنیم این منحنی کاملا سیر صعودی خواهد داشت.

عضو گروه اقتصاددانان مستقل دانشگاهی در ادامه افزود: از اوایل دهه 1340 خورشیدی تا به امروز این وابستگی افزایش یافته و حتی برای یک سال نیز این منحنی سیر نزولی به خود نگرفته است. نفتی که طلای سیاه نام گرفته است و هر کشوری از این نعمت خدادادی بهره نبرده است. این انرژی که قیمت هر کالایی به آن وابسته است و تحت تاثیر آن بالا و پایین می‌آید تاثیر بسزایی در سایر بازارهای جهان ایفا می‌کند، می‌بینیم وضعیت مطلوبی ندارد. حالا که بوسیله نفت که کالای سیاسی نیز قلمداد می‌شود کشورها با هم می‌جنگند، به مذاکره می‌پردازند، به هم پشت می‌کنند و… سیاست‌های کشورشان را براساس آن می‌چینند.

این تحلیلگر اقتصادی با اشاره به وضعیت کنونی عربستان ادامه داد:کشوری همچون عربستان نفت را دستمایه‌ای و ابزاری کاملا سیاسی برای خود می بیند و با استفاده از آن می‌خواهد موجب کارشکنی هایی شود. عربستان به‌وسیله نفت (با بالا و پایین آوردن قیمت نفت و فروش آن به آمریکا) می‌خواهد از قدرت ایران بکاهد و در این گود رقابت نفتی ایران را زمین بزند. بنده بارها در مصاحبه‌های 20 سال پیش تاکنون در سمینارها و سخنرانی‌هایم صراحتا عنوان کرده‌ام ای کاش ما نفت و گاز نمی‌داشتیم و علت همه عقب ماندگی ما از نفت است. از یک آلمانی پرسیدند چرا شما اینقدر خلاق شده‌اید او در پاسخ گفت ما نه نفت داریم و نه گاز مجبوریم که خلاق و مخترع باشیم.

ایزدی ادامه داد: در حال حاضر تحریم‌ها مایه خیر و برکت بوده و مقداری بر روی زندگی ما تاثیر گذاشته زیرا باعث شده در بسیاری از تکنولوژی‌ها ما جزو کشورهای برتر بین روسیه و آمریکا هستیم در هوا و فضا در شرایط تحریم موشک و ماهواره درست می‌کنیم، در حوزه سلول‌های بنیادین حرفی برای گفتن داریم، در انرژی صلح آمیز هسته‌ای جزو چند کشور دست یافته به این انرژی هستیم، در حوزه نظامی جنگنده‌های فوق‌العاده داریم. بنابراین با وجود این تحریم‌ها خلاق تر شده‌ایم اگر نفت نداشتیم ما نیز مجبور بودیم مانند کشورهای اروپایی منظم باشیم و در کشورمان فرار از مالیات و قاچاق کالا وجود نداشت مانند بسیاری از کشورها بدون تکیه به نفت و گاز مملکت را پیش ببریم و موفقیت‌های بسیار خوبی داشته باشیم، دست رانت خواران کوتاه شود، آقازاده‌ها در محاق بروند، مردم از تنبلی و مصرف‌گرایی خارج بشوند زمینه کار و تولید فراهم بیاید.

این کارشناس حوزه انرژی در ادامه افزود: کشورهایی که هیچ انرژی و ثروت ملی ندارند (در آن کشورها مالیاتی که از واردکنندگان نفتی دریافت می‌کنند بیشتر از مبلغی است که ما از فروش نفت به دست می‌آوریم) پیشرفت بیشتری داشتند. بیشتر جنگ‌ها و دردسرهایی که برای ایران وجود دارد بخاطر همین نفت است کودتای 28 مرداد سال 1332 در ایران بخاطر نفت بود. آیا در کشورهایی که نفت ندارند زندگیشان منظم تر از ما نیست؟ برای رهایی از وابستگی به درآمدهای نفتی چاره ای جز حرکت در مسیر اقتصاد آزاد و خصوصی سازی اقتصاد نیست. خصوصی سازی و واگذاری اقتصاد کشور به بخش خصوصی است که هم ایران را از وابستگی به نفت رها می‌سازد و سوی دیگر موجب خصوصی شدن صنعت نفت می شود در غیر این صورت با اقتصاد دولتی و صنعت نفت دولتی نتیجه همان چیزی است که تا به امروز شاهد آن بوده ایم در کشورمان سرمایه‌های کلان به دلیل همین وابستگی به نفت هدر می‌رود.

این اقتصاددان تاکید کرد: آخرین برآوردها نشان می‌دهد ایران با داشتن 23 تریلیون و 600 میلیارد متر مکعب گاز و 157 میلیارد بشکه نفت خام رتبه اول جهان را در بحث انرژی دارد. درآمدهای حاصل از فروش ثروت های ملی توسط دولت ها از بدو استخراج و فروش نفت و گاز تاکنون به مصارف بهینه نرسیده و مورد اسراف واقع شده است. برخی افراد این منابع با ارزش را شوم می دانند و ای کاش این منابع را نداشتیم تا این همه بدبختی را در اقتصاد کشور شاهد نباشیم. متاسفانه چنین نگاهی به ثروت ملی یک نگاه سلبی است که روی دیگر سکه را نمی‌بیند بدین مفهوم بهره برداری هایی که از این منابع در جهت ساخت، ایجاد و توسعه زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی متصور است برابر شیوه برخورداری از این منابع که به اتلاف، اسراف و تبذیر و فنا شدن آن می‌انجامد رنگ می بازد.

ایزدی درباره رابطه بودجه با درآمد نفت خاطرنشان کرد: متاسفانه طی دهه گذشته دولت‌ها به پشتوانه درآمدهای نفتی ناشی از فروش ثروت ملی عرصه اقتصاد را مورد تاخت و تاز قرار داده و مدیریت، مالکیت و تصدی گری اقتصاد را از آن خود کرده و رژیم اقتصاد دولتی را حاکم ساخته‌اند.بودجه‌های سالانه کشور همواره به درآمدهای نفتی متکی است تنها در دو سال زمامداری دکتر مصدق ارتباط بودجه با نفت قطع شد و اتفاقا تنها در همین دوره بودجه کل کشور فاقد کسری بود. این در حالی است که در سایر سال‌ها و زمان زمامداران وقت بودجه‌ها به نفت وابسته بود و این وابستگی روز به روز تشدید شد همین امر دولت ها را نسبت به دریافت مالیات بی تفاوت ساخت و به همین دلیل کشور از یک نظام پیشرفته مالیاتی بی بهره مانده است. یکی از دلایل مهم عدم پاسخگویی دولت به مردم نیز همین درآمدهای نفتی است.

ضرورت پرهیز از خام فروشی

این تحلیلگر اقتصادی در ادامه افزود: تنها اقشاری که مالیات خود را به موجب قوانین به دولت پرداخت می‌کنند حقوق بگیران و دستمزد بگیران هستند، اما طیف وسیعی از مودیان مالیاتی که بیشتر می توان آن ها را در میان نهادهای شبه دولتی، و فرا دولتی مشاهده کرد از پرداخت مالیات به دولت طفره می‌روند چرا که راه های مالیات گریزی را به پشتوانه قدرت‌های سیاسی و رانتی نیک می‌دانند. اگرچه در حال حاضر وجود درآمدهای ناشی از ثروت ملی فی النفسه می‌تواند زمینه توسعه اقتصادی پایدار کشور و رفاه همگانی را فراهم آورد اما خام فروشی به هیچ وجه مقبول نیست و هیچ اقتصاددانی را نمیتوان یافت که آن را توصیه کند. فروش فرآورده های نفتی و گازی با ارزش افزوده بالا که در حال حاضر در اولویت برنامه سیاست‌های برون رفت از رکود بدون تورم به عنوان بخش پیشران منظور شده دلیل بر اهمیت این موضوع است اما دولت های ما به این آسانی حاضر به چشم پوشی از منابع سرشار از خام فروشی نبوده‌اند زیرا این منابع آسان انگیزه دستیابی به سایر منابع را از آن‌ها سلب کرده بود این در حالی است که سایر کشورها اعم از کشورهای توسعه یافته یا کشورهای با اقتصادهای نوظهور درآمدهای ناشی از صادرات کالا و خدمات، صنعت گردشگری، منابع حاصل از تعرفه های گمرکی و سود بازرگانی و فروش خدمات دولتی را محور درآمدهای بودجه‌ای خود قرار داده‌اند و اگر آن‌ها دارای چنین منابع سرشاری باشند آن را صرف ایجاد و توسعه زیرساخت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‌کنند و ضمن پرهیز از خام فروشی در زنجیره ارزشی صنایع بالادستی و پایین دستی نفت و گاز سرمایه‌گذاری می‌کنند.

ایزدی به عنوان مثال از کشور نروژ یادکرد و گفت: مدیریت صحیح درآمدهای نفتی در کشور نروژ، این کشور پس از کشف منابع گاز دریای شمال وجوه حاصله از صادرات آن را در حساب‌های خارج از کشور سپرده‌گذاری کرده و یک دلار از آن را در چرخه پولی کشور وارد نکرده تا آن که چهار سال پیش، مجلس نروژ اجازه داد تنها چهار درصد از سود حاصله از سپرده گذاری درآمدهای نفتی در خارج را در بودجه وارد کنند.

محمدعلی ایزدی در نهایت اذعان کرد: یکی از علائم بیماری هلندی در کشور ما وارد کردن پول نفت به چرخه پولی کشور از طریق فروش دلارهای نفتی به بانک مرکزی و چاپ اسکناس و پرداخت آن به دولت است بدیهی است که ورود پول پر قدرت به چرخه پولی کشور اسباب ظهور تقاضاهایی را فراهم می‌کند که تولیدی در مقابل آن انجام نشده است؛ بنابراین قیمت های نسبی به شدت بالا می‌رود و تورم حادث می‌گردد. تورم ما یک تورم دو رقمی مزمن پولی است و ناشی از افزایش حجم نقدینگی است که این موضوع متاثر از تامین کسر بودجه های دولتی است و منجر به افزایش پایه پولی بانک مرکزی شده است در واقع با تاثیرپذیری از ضریب تکاثر پولی حجم نقدینگی غیر متعارفی به اقتصاد تحمیل می شود.

یک تحلیلگر مسایل نفتی معتقد است ضربه ترامپ به اوپک و ایران ناموفق بود. ایران قادر است با قیمت فروش نفت از میزان حدود 60 تا 70 دلار به خوبی بودجه سال آینده خود را اجرا کند.

دکتر محمدعلی ایزدی تحلیلگر مسایل نفتی کشور در گفت و گو با ثروت با تاکید بر تامین حداکثری منافع ایران در نشست اخیر اوپک گفت: حتی اگر قیمت نفت در بازار به سقف 50 دلار هم برسد. ایران در تنظیم بودجه سالانه خود سقف 46 دلار نفت را در نظر گرفته است به خصوص در دی ماه سیستم تبادل مالی اروپا (اتحادیه) با ایران اجرا خواهد شد. سال جدید میلادی 2019 سومین سال ریاست جمهوری ترامپ است که او اصلی ترین برنامه هایش را با محوریت انتخاب مجدد برای دور بعدی ریاست جمهوری تنظیم خواهد کرد. یک بار دیگر ایران در مرکزیت آینده نگری شکست یا پیروزی برای ترامپ قرار خواهد گرفت که قطعا به شکست وی منتهی می‌گردد.

این کارشناس نفتی در ادامه افزود: صادرات نفت عربستان سعودی طی ماه‌های میلادی به شدت کاهش خواهد یافت. نفت صادراتی عربستان به آمریکا در ماه آینده میلادی (ژانویه) ممکن است به کمترین میزان طی 30 سال گذشته برسد. این در حالی است که اواخر سال 2017 صادرات روزانه نفت عربستان به آمریکا به 582 هزار بشکه رسیده بود. صادرات کلی نفت عربستان سعودی نیز در ماه ژانویه به روزانه 7 میلیون بشکه خواهد رسید که حاکی از کاهش 1 میلیون بشکه‌ای نسبت به ماه نوامبر و دسامبر است. در حالی که صادرات نفت عربستان در ماههای گذشته (نوامبر) و ماه جاری (دسامبر) به روزانه 8 میلیون بشکه رسیده بود این در حالی است که خالدالفالح وزیر انرژی عربستان سعودی با وزیر انرژی آمریکا در ظهران عربستان در خصوص وضعیت بازار نفت گفت‌وگو کرده بودند.

ایزدی اضافه کرد: پیش تر آمریکا با فشار به عربستان خواستار افزایش تولید نفت شده بود یکصد و هفتاد و پنجمین نشست اوپک پنجشنبه گذشته با حضور 14 عضو این سازمان در وین پایتخت اتریش برگزار شد. در این نشست در توافق با اعضای غیر اوپک قرارشد اعضای این سازمان 800 هزار بشکه و کشورهای غیر عضو 400 هزار بشکه میزان عرضه ی نفت خود را به بازار کاهش دهند.

این کارشناس نفتی با اشاره به نتایج اجلاس اخیر اوپک اذعان کرد: ایران با توجه به تحریم‌ها، مشمول معافیت از کاهش عرضه به بازار شد. توافق اعضای اوپک و غیر اوپک برای 6 ماه است قرار شده اعضای اوپک دو و نیم درصد از تولید ماه اکتبر (مهر و آبان) 2018 خود را کاهش دهند. ایران و ونزوئلا از کاهش عرضه معاف شدند. جمهوری اسلامی ایران نفت سبک خود را در ماه ژانویه سال پیش رو یعنی یک ماه آینده حدودا 30 سنت بیشتر از قیمت میانگین نفت عمان، دبی و تقریبا یک دلار کمتر از نرخ ماه دسامبر به فروش خواهد رساند. ایران همچنین 3 نوع نفت خام دیگر خود را با قیمتی کمتر از ماه جاری و ماههای قبل به مشتریان آسیایی خود می‌فروشد. همزمانی این کاهش قیمت نفت توسط ایران با تنظیمات اخیر عربستان سعودی امری مشکل ساز برای عربستان شده است.

موقعیت خطیر عربستان

ایزدی با اشاره به موقعیت خطیر عربستان در ماه‌های پیش رو اضافه کرد:همانطور که بیان داشتم عربستان به عنوان یک عضو اصلی در نشست اوپک متعهد شده است که تولید نفت را کاهش دهد در حالی که ایران از این قانون مستثنی شده است. این امر به علاوه کاهش قیمت نفت و تخفیف توسط ایران که در دهه اخیر کم سابقه بوده و در 3 ماه اخیر یعنی از نوامبر 2017 و پس از تحریم‌های نفتی ایران اوج گرفته است منجر به آسیب دیدن صنعت نفتی عربستان و فروش آن توسط سعودی‌ها شده است.

این کارشناس انرژی درباره موقعیت کنونی ایران در ارتباط با کشورهای معاف شده از تحریم‌های امریکا گفت: اکنون قیمت هر بشکه نفت سبک ایران حدودا 30 سنت کمتر از قیمت کشورهای عربی خلیج فارس فروخته می‌شود به علاوه واردات نفت از ایران توسط چین قرار است در ماه دسامبر دوباره افزایش یابد. طبق اطلاعات دو منبع صنعتی دو پالایشگاه دولتی بزرگترین وارد کننده نفت دنیا شروع کرده اند به استفاده از معافیت‌ها از تحریم‌ها و خرید نفت از ایران. سینوپک واردات نفت از ایران را بلافاصله پس از دریافت معافیت از آمریکا در نوامبر از سر گرفت اما شرکت ملی نفت چین (سی ان پی سی) برداشت از تولید نفت ایران را در ماه دسامبر آغاز می کند.

رییس کمیسیون انرژی مجمع متخصصین ایران درباره دیگر خریداران نفت ایران در ماه‌های پیش رو اظهار نظر کرد: کره جنوبی و ژاپن تعهد داده اند که از ماه ژانویه خرید مجدد نفت ایران را از سر بگیرند. شرکت ملی نفت هندوستان هم از ماه ژانویه سال 2019 پس از 6 ماه توقف مجددا قرار است وارد معامله با ایران شده و نفت ایران را با قیمت مصوب از ایران وارد کند. شرکت ملی نفت هند به همراه چند شرکت دیگر هندی از جمله شرکت نفتی گچرات و شرکت نفتی منگالوره در مجموع قرار است در ماه ژانویه سال 2019 حدود 9 میلیون نفت از ایران بخرند. البته در این میان برخی از شرکت‌های نفتی هم هستند که هنوز مجاب به ادامه تعامل با ایران نشده اند. تحریم‌های نفتی و بانکی آمریکا علیه ایران مهمترین علت این اتفاق است.

این تحلیلگر اقتصادی با اشاره به شکست ترامپ در کنترل بازار نفت از طریق فشار آوردن به بازار گفت: ترامپ مرحله به مرحله در اجرای طرح تحریم خود علیه ایران ناموفق و دچار مشکلات جدید شده است به طوریکه تا اینجای کار این معادله تعریف واقعیت کنونی است اگرچه ایران دچار مشکل شده است اما ترامپ نیز دچار بحران است. مشکلات ایران و بحران واشنگتن معادله روز است. طرح تحریم ترامپ قادر به فروپاشی اقتصادی یا تولید شورش های اجتماعی فراگیر در ایران نخواهد شد. لاجرم بعد از تعطیلات ژانویه، ترامپ علاوه بر آن که میدان جنگ روانی علیه ایران را با کمک رژیم صهیونیستی (نتانیاهو) تشدید خواهد کرد در جستجوی فشارهای مضاعف علیه ایران برخواهد آمد.

وابستگی به نفت

ایزدی در بخش دیگری از این گفت و گو درباره دلایل و اثرات وابستگی بودجه کشور به نفت اظهار نظر کرد: سوال اصلی که ذهن برخی را به خود مشغول می‌کند این است که اگر ما در کشورمان نفت نداشتیم چه می‌شد؟! ایران از جمله کشورهایی است که اقتصاد آن به شدت وابسته به نفت است. اگر بخواهیم منحنی وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی را ترسیم کنیم این منحنی کاملا سیر صعودی خواهد داشت.

عضو گروه اقتصاددانان مستقل دانشگاهی در ادامه افزود: از اوایل دهه 1340 خورشیدی تا به امروز این وابستگی افزایش یافته و حتی برای یک سال نیز این منحنی سیر نزولی به خود نگرفته است. نفتی که طلای سیاه نام گرفته است و هر کشوری از این نعمت خدادادی بهره نبرده است. این انرژی که قیمت هر کالایی به آن وابسته است و تحت تاثیر آن بالا و پایین می‌آید تاثیر بسزایی در سایر بازارهای جهان ایفا می‌کند، می‌بینیم وضعیت مطلوبی ندارد. حالا که بوسیله نفت که کالای سیاسی نیز قلمداد می‌شود کشورها با هم می‌جنگند، به مذاکره می‌پردازند، به هم پشت می‌کنند و… سیاست‌های کشورشان را براساس آن می‌چینند.

این تحلیلگر اقتصادی با اشاره به وضعیت کنونی عربستان ادامه داد:کشوری همچون عربستان نفت را دستمایه‌ای و ابزاری کاملا سیاسی برای خود می بیند و با استفاده از آن می‌خواهد موجب کارشکنی هایی شود. عربستان به‌وسیله نفت (با بالا و پایین آوردن قیمت نفت و فروش آن به آمریکا) می‌خواهد از قدرت ایران بکاهد و در این گود رقابت نفتی ایران را زمین بزند. بنده بارها در مصاحبه‌های 20 سال پیش تاکنون در سمینارها و سخنرانی‌هایم صراحتا عنوان کرده‌ام ای کاش ما نفت و گاز نمی‌داشتیم و علت همه عقب ماندگی ما از نفت است. از یک آلمانی پرسیدند چرا شما اینقدر خلاق شده‌اید او در پاسخ گفت ما نه نفت داریم و نه گاز مجبوریم که خلاق و مخترع باشیم.

ایزدی ادامه داد: در حال حاضر تحریم‌ها مایه خیر و برکت بوده و مقداری بر روی زندگی ما تاثیر گذاشته زیرا باعث شده در بسیاری از تکنولوژی‌ها ما جزو کشورهای برتر بین روسیه و آمریکا هستیم در هوا و فضا در شرایط تحریم موشک و ماهواره درست می‌کنیم، در حوزه سلول‌های بنیادین حرفی برای گفتن داریم، در انرژی صلح آمیز هسته‌ای جزو چند کشور دست یافته به این انرژی هستیم، در حوزه نظامی جنگنده‌های فوق‌العاده داریم. بنابراین با وجود این تحریم‌ها خلاق تر شده‌ایم اگر نفت نداشتیم ما نیز مجبور بودیم مانند کشورهای اروپایی منظم باشیم و در کشورمان فرار از مالیات و قاچاق کالا وجود نداشت مانند بسیاری از کشورها بدون تکیه به نفت و گاز مملکت را پیش ببریم و موفقیت‌های بسیار خوبی داشته باشیم، دست رانت خواران کوتاه شود، آقازاده‌ها در محاق بروند، مردم از تنبلی و مصرف‌گرایی خارج بشوند زمینه کار و تولید فراهم بیاید.

این کارشناس حوزه انرژی در ادامه افزود: کشورهایی که هیچ انرژی و ثروت ملی ندارند (در آن کشورها مالیاتی که از واردکنندگان نفتی دریافت می‌کنند بیشتر از مبلغی است که ما از فروش نفت به دست می‌آوریم) پیشرفت بیشتری داشتند. بیشتر جنگ‌ها و دردسرهایی که برای ایران وجود دارد بخاطر همین نفت است کودتای 28 مرداد سال 1332 در ایران بخاطر نفت بود. آیا در کشورهایی که نفت ندارند زندگیشان منظم تر از ما نیست؟ برای رهایی از وابستگی به درآمدهای نفتی چاره ای جز حرکت در مسیر اقتصاد آزاد و خصوصی سازی اقتصاد نیست. خصوصی سازی و واگذاری اقتصاد کشور به بخش خصوصی است که هم ایران را از وابستگی به نفت رها می‌سازد و سوی دیگر موجب خصوصی شدن صنعت نفت می شود در غیر این صورت با اقتصاد دولتی و صنعت نفت دولتی نتیجه همان چیزی است که تا به امروز شاهد آن بوده ایم در کشورمان سرمایه‌های کلان به دلیل همین وابستگی به نفت هدر می‌رود.

این اقتصاددان تاکید کرد: آخرین برآوردها نشان می‌دهد ایران با داشتن 23 تریلیون و 600 میلیارد متر مکعب گاز و 157 میلیارد بشکه نفت خام رتبه اول جهان را در بحث انرژی دارد. درآمدهای حاصل از فروش ثروت های ملی توسط دولت ها از بدو استخراج و فروش نفت و گاز تاکنون به مصارف بهینه نرسیده و مورد اسراف واقع شده است. برخی افراد این منابع با ارزش را شوم می دانند و ای کاش این منابع را نداشتیم تا این همه بدبختی را در اقتصاد کشور شاهد نباشیم. متاسفانه چنین نگاهی به ثروت ملی یک نگاه سلبی است که روی دیگر سکه را نمی‌بیند بدین مفهوم بهره برداری هایی که از این منابع در جهت ساخت، ایجاد و توسعه زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی متصور است برابر شیوه برخورداری از این منابع که به اتلاف، اسراف و تبذیر و فنا شدن آن می‌انجامد رنگ می بازد.

ایزدی درباره رابطه بودجه با درآمد نفت خاطرنشان کرد: متاسفانه طی دهه گذشته دولت‌ها به پشتوانه درآمدهای نفتی ناشی از فروش ثروت ملی عرصه اقتصاد را مورد تاخت و تاز قرار داده و مدیریت، مالکیت و تصدی گری اقتصاد را از آن خود کرده و رژیم اقتصاد دولتی را حاکم ساخته‌اند.بودجه‌های سالانه کشور همواره به درآمدهای نفتی متکی است تنها در دو سال زمامداری دکتر مصدق ارتباط بودجه با نفت قطع شد و اتفاقا تنها در همین دوره بودجه کل کشور فاقد کسری بود. این در حالی است که در سایر سال‌ها و زمان زمامداران وقت بودجه‌ها به نفت وابسته بود و این وابستگی روز به روز تشدید شد همین امر دولت ها را نسبت به دریافت مالیات بی تفاوت ساخت و به همین دلیل کشور از یک نظام پیشرفته مالیاتی بی بهره مانده است. یکی از دلایل مهم عدم پاسخگویی دولت به مردم نیز همین درآمدهای نفتی است.

ضرورت پرهیز از خام فروشی

این تحلیلگر اقتصادی در ادامه افزود: تنها اقشاری که مالیات خود را به موجب قوانین به دولت پرداخت می‌کنند حقوق بگیران و دستمزد بگیران هستند، اما طیف وسیعی از مودیان مالیاتی که بیشتر می توان آن ها را در میان نهادهای شبه دولتی، و فرا دولتی مشاهده کرد از پرداخت مالیات به دولت طفره می‌روند چرا که راه های مالیات گریزی را به پشتوانه قدرت‌های سیاسی و رانتی نیک می‌دانند. اگرچه در حال حاضر وجود درآمدهای ناشی از ثروت ملی فی النفسه می‌تواند زمینه توسعه اقتصادی پایدار کشور و رفاه همگانی را فراهم آورد اما خام فروشی به هیچ وجه مقبول نیست و هیچ اقتصاددانی را نمیتوان یافت که آن را توصیه کند. فروش فرآورده های نفتی و گازی با ارزش افزوده بالا که در حال حاضر در اولویت برنامه سیاست‌های برون رفت از رکود بدون تورم به عنوان بخش پیشران منظور شده دلیل بر اهمیت این موضوع است اما دولت های ما به این آسانی حاضر به چشم پوشی از منابع سرشار از خام فروشی نبوده‌اند زیرا این منابع آسان انگیزه دستیابی به سایر منابع را از آن‌ها سلب کرده بود این در حالی است که سایر کشورها اعم از کشورهای توسعه یافته یا کشورهای با اقتصادهای نوظهور درآمدهای ناشی از صادرات کالا و خدمات، صنعت گردشگری، منابع حاصل از تعرفه های گمرکی و سود بازرگانی و فروش خدمات دولتی را محور درآمدهای بودجه‌ای خود قرار داده‌اند و اگر آن‌ها دارای چنین منابع سرشاری باشند آن را صرف ایجاد و توسعه زیرساخت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‌کنند و ضمن پرهیز از خام فروشی در زنجیره ارزشی صنایع بالادستی و پایین دستی نفت و گاز سرمایه‌گذاری می‌کنند.

ایزدی به عنوان مثال از کشور نروژ یادکرد و گفت: مدیریت صحیح درآمدهای نفتی در کشور نروژ، این کشور پس از کشف منابع گاز دریای شمال وجوه حاصله از صادرات آن را در حساب‌های خارج از کشور سپرده‌گذاری کرده و یک دلار از آن را در چرخه پولی کشور وارد نکرده تا آن که چهار سال پیش، مجلس نروژ اجازه داد تنها چهار درصد از سود حاصله از سپرده گذاری درآمدهای نفتی در خارج را در بودجه وارد کنند.

محمدعلی ایزدی در نهایت اذعان کرد: یکی از علائم بیماری هلندی در کشور ما وارد کردن پول نفت به چرخه پولی کشور از طریق فروش دلارهای نفتی به بانک مرکزی و چاپ اسکناس و پرداخت آن به دولت است بدیهی است که ورود پول پر قدرت به چرخه پولی کشور اسباب ظهور تقاضاهایی را فراهم می‌کند که تولیدی در مقابل آن انجام نشده است؛ بنابراین قیمت های نسبی به شدت بالا می‌رود و تورم حادث می‌گردد. تورم ما یک تورم دو رقمی مزمن پولی است و ناشی از افزایش حجم نقدینگی است که این موضوع متاثر از تامین کسر بودجه های دولتی است و منجر به افزایش پایه پولی بانک مرکزی شده است در واقع با تاثیرپذیری از ضریب تکاثر پولی حجم نقدینگی غیر متعارفی به اقتصاد تحمیل می شود.