سوم خرداد یادآور روزی است که خرمشهر به واسطه رشادت های رزمندگان اسلام در عملیات بیت المقدس بار دیگر آزاد و خرم شد و به مام میهن بازگشت.
رژیم بعث عراق در سی و یکم شهریور ۱۳۵۹ هجری خورشیدی با تجاوز به ایران و بمباران شهرهای مختلف کشور، آغازگر جنگی نابرابر و هشت ساله شد. این جنگ با هدف از میان بردن نظام نوپای جمهوری اسلامی به وقوع پیوست، اما درایت و قدرت رهبری امام خمینی (ره) و از جان گذشتگی رزمندگان غیور این مرز و بوم، حماسه ای جاودانی برای ایران رقم زد.
سربازان اسلام در عملیات های بسیار مهم و سرنوشت ساز با یاری ملت بزرگ ایران با تمام توان در برابر دشمن بعث ایستادند تا ذره ای از خاک وطن به تاراج نرود. هرکدام از این نبردها و جانفشانی ها نقش بسیار تعیین کننده ای را در پیشبرد اهداف نظامی- سیاسی ایران در جنگ تحمیلی داشته است.
در این میان عملیات بیت المقدس یکی از سرنوشت سازترین نبردهای تاریخ دفاع مقدس محسوب می شود که آن را می توان نماد پیروزی اراده سیاسی جمهوری اسلامی بر دشمنان و اثبات برتری نظامی ایران دانست. بدین دلیل که در آن هنگامه عراق با اشغال خرمشهر تلاش می کرد از آخرین و مهم ترین برگ برنده ی خویش برای وادار ساختن کشور به شرکت در هرگونه گفت و گوهای صلح استفاده کند که این امر با درایت و تیزهوشی ایرانیان با شکست روبرو شد.
زمانی که ارتش رژیم بعث عراق، خرمشهر را در چهارم آبان ۱۳۵۹ اشغال کرد، سپاه پاسداران انقلاب و ارتش جمهوری اسلامی با توجه به اهمیت این منطقه در تعیین سرنوشت جنگ تحمیلی به تمامی یگان های خود دستور دادند تا علاوه بر بازسازی و تجدید قوا، به شناسایی و طراحی عملیات بیت المقدس بپردازند.
عملیات بیت المقدس در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد دهم اردیبهشت ۱۳۶۱ هجری خورشیدی با رمز «یا علی بن ابی طالب» در محور اهواز، خرمشهر و دشت آزادگان آغاز شد و هدف از اجرای آن؛ آزاد سازی خرمشهر بود.
این عملیات در چهار مرحله برنامه ریزی شد که مرحله نخست آن با عبور از محور قرارگاه قدس واقع در شمال کرخه کور صورت گرفت، بنابراین ۲ تیپ ۴۳ بیت المقدس و ۴۱ ثارالله موفق شدند در این مرحله از مواضع دشمن عبور و با وجود فشارهای بسیار، منطقه سرپل در جنوب رودخانه ی کرخه کور را تصرف کنند.
رزمندگان اسلام مرحله دوم عملیات بیت المقدس را با هدف پیشروی از جاده ی اهواز- خرمشهر به طرف مرز در شانزدهم اردیبهشت ۱۳۶۱ آغاز و پس از ۲ روز نیروهای رژیم بعثی عراق با مشاهده پیشروی رزمندگان اسلام به طرف مرز، عقب نشینی کردند و جاده اهواز- خرمشهر و نیز مناطقی همچون جفیر، پادگان حمید و هویزه را آزاد کردند.
چهار تیپ مستقل سپاه پاسداران و ۲ تیپ از ارتش جمهوری اسلامی، با هدف حرکت به طرف خرمشهر مرحله سوم این نبرد را سه روز بعد از مرحله دوم شروع کردند.
سرانجام مرحله چهارم عملیات با حضور ۲ تیپ المهدی(عج) و امام سجاد(ع) در یکم خرداد همان سال با رمز «بسم الله القاسم الجبارین یا محمد بن عبدالله (ع)» و با هدف آزادسازی خرمشهر آغاز شد. در نخستین اقدام رادمردان عرصه جنگ و جهاد با حمله غافلگیرانه خود نیروهای عراقی را غافلگیر و ارتباط یگان های دشمن را با یکدیگر قطع کردند.
ادامه این عملیات در روز بعد با پشتیبانی گسترده ی تیزپروازان هوانیروز و بمباران پل شناور عراقی ها بر روی منطقه ی شط العرب همراه بود و بدین ترتیب آنان در سوم خرداد ۱۳۶۱ هجری خورشیدی، به هدف خود یعنی آزادی کامل خرمشهر دست یافتند و تعداد بسیاری از نیروهای عراقی را اسیر و یگان هایی از دشمن را نابود کردند و این گونه خرمشهر پس از ۳۵ روز به صورت کامل آزاد شد و به آغوش میهن اسلامی بازگشت.
پس از پایان یافتن این نبرد بزرگ و سرنوشت ساز، برتری نظامی ایران بیش از پیش برای جهانیان آشکار و ضعف ارتش بعث برای همگان مشخص شد به گونه ای که کشورهای عرب منطقه به تقویت مالی و نظامی این کشور مبادرت ورزیدند.
** دستاوردهای عملیات بیت المقدس
طی عملیات بیت المقدس، ۵۰۳۸ کیلومتر مربع از اراضی اشغال شده از جمله شهرهای خرمشهر و هویزه و نیز پادگان حمید و جاده اهواز – خرمشهر آزاد و علاوه بر این شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از تیررس توپخانه دشمن خارج شدند. علاوه بر این ۱۸۰ کیلومتر از خط مرزی نیز تامین امنیت شد.
در عملیات بیت المقدس حدود ۱۹ هزار نفر از نیروی دشمن به اسارت رزمندگان در آمده و بالغ بر ۱۶ هزار تن نیز کشته و زخمی شدند.
۶۱ فروند هواپیمای جنگی، یک فروند بالگرد، ۱۵۰ دستگاه تانک و نفربر، ۳۰ قبضه توپ، ۲۰۰ دستگاه خودروی زرهی سبک و سنگین در این عملیات منهدم و تعداد ۱۵۰ تانک، ۳۰ قبضه توپ و ۳۰۰ دستگاه خودروی زرهی سبک و سنگین به غنمیت گرفته شد.
در این عملیات پیروز، لشکر ۳ زرهی و لشکرهای ۱۱ و ۱۵ پیاده عراق به میزان ۸۰ درصد، لشکرهای ۹ و ۱۰ زرهی به اندازه ۵۰ درصد، لشکر ۷ پیاده ۴۰ درصد، لشکر ۵ مکانیزه و لشکرهای ۶ و ۱۲ زرهی به میزان ۲ درصد، تیپ های ۹، ۱۰ و ۲۰ گارد مرزی ۱۰۰ درصد، تیپ ۱۰۹ پیاده ۶۰ درصد، تیپ های ۶۰۱، ۶۰۲، ۴۱۶، ۴۱۹ پیاده عراق ۵۰ درصد و تیپ های ۳۱، ۳۲ و ۳۳ نیروهای مخصوص به میزان بسیار زیادی منهدم شدند.
**روایت رزمندگان
«سردار عباس حیدری مقدم» مدیر پیشین منابع انسانی بسیج ستاد فرماندهی کل سپاه و از رزمندگان این عملیات در گفت وگو با ایرنا در تشریح چگونگی اشغال خرمشهر افزود: هنگامی که تیپ ۳۳ زرهی عراق ماموریت اشغال خرمشهر را به عهده گرفت در برابر مقاومت های مردمی و نیروهای اندک ارتش و سپاه به زانو درآمد تا این که صدام با پیاده کردن دو لشگر زرهی توانست پس از روزها جنگ خرمشهر را در چهارم آبان ۱۳۵۹ به اشغال خود درآورد.
وی افزود: اگر خرمشهر ظرف چند روز نخست و با کمترین مقاومت اشغال می شد، عراق می توانست با اشغال ده ها کیلومتر از خاک ایران، بازپس گیری و آزادسازی این مناطق را با مشکل روبه رو کند.
این فرمانده دوران دفاع مقدس با اشاره به پاکسازی بیشتر مناطق اشغالی، با انجام عملیات های مختلف، گفت: سرانجام پس از عملیات طریق القدس و فتح المبین که به قطع ارتباط جبهه شمالی و جنوبی دشمن در استان خوزستان انجامید، زمان مناسبی برای آزادسازی قطعه ای بزرگ از سرزمین خوزستان به همراه شهر خرمشهر فراهم آمد.
حیدری مقدم درباره شکل گیری عملیات بیت المقدس تصریح کرد: پس از صدور پیام معمار بزرگ انقلاب اسلامی، نیروها و فرماندهان جوان و مخلص ارتش و سپاه پس از تحقق هدف های عملیات فتح المبین بدون هیچ استراحت و درنگی، طرح ریزی خود را برای آزادسازی خرمشهر آغاز کردند و یک ماه بعد عملیاتی با نام بیت المقدس را رقم زدند.
«سیدعلی مصباحی» دیگر رزمنده دفاع مقدس در خرمشهر و برادر شهیدان سیدمحمد و سیدمرتضی مصباحی از سال های دفاع مردم ایران در برابر متجاوزان به عنوان سند افتخار جمهوری اسلامی ایران یاد کرد و گفت:مقاومت ۳۴ روزه خرمشهر مقاومتی است که شاید در کل جنگ های دنیا سابقه نداشت.
وی با تجلیل از ایستادگی مردم خرمشهر، افزود: روزی که رژیم بعث تحت امر صدام به خرمشهر حمله کرد، این شهر آمادگی جنگ را نداشت و سپاه خرمشهر در آن روز نیرویی نبود که بتواند مقابل آن هجمه جنگ و حملات صدام مقاومت کند ولی مردم خرمشهر با تمامی وجود، ایثار و ایستادگی کردند و هر کس به هر گونه ای که می توانست از شهر دفاع می کرد.
این رزمنده دفاع مقدس سقوط خرمشهر را مظلومانه دانست و اظهارداشت: به دلیل مشکلات و مسائل در کشور که عامل همه آن مشکلات نیز، بنی صدر به عنوان فرمانده کل قوا بود، نیروهای کمکی به خرمشهر نرسید و این شهر سقوط کرد.
«هادی نعمتی» از رزمندگان دوران دفاع مقدس لشکر ۲۱ امام رضا(ع) و از راویان یادمان شهدای نهر خین نیز در این خصوص به ایرنا گفت:نهر خین ابتدای منطقه عمومی شلمچه و نزدیکترین مرز آبی با عراق بوده و اولین منطقه تهاجم دشمن به خرمشهر از این نقطه بوده است.
وی گفت: در این نقطه چهار مرحله عملیات بیت المقدس به سمت مرز شلمچه انجام شد که پس از آن خرمشهر و گمرک خرمشهر در سوم خرداد ۶۱ آزاد شد.
این رزمنده اظهار داشت: ۱۵ خرداد سال ۶۱ تا ۱۹ بهمن سال ۶۴ نیروهای رزمنده اسلام که در کنار نهر خین مستقر بودند، پس از انجام عملیات از نهر خین گذشتند و جزیره بوارین که نزدیکترین جزیره به خاک جمهوری اسلامی بود را تصرف کردند و از اروند به داخل جزیره ام الرصاص شدند.
نعمتی ادامه داد: جزیره ماهی بنا به نامگذاری نیروهای رزمنده که در اصل جزیره فیاضیه بود، طبق نقشه و در قالب سه عملیات بزرگ به تصرف رزمندگان اسلام درآمد.
وی تصریح کرد:این عملیات فریبی برای دشمن بود و فکر کرد که رزمندگان الان از مرز شلمچه، جزیره بوارین و ام الرصاص تا به سمت بصره می روند لذا در این موقع عملیات فاو با موفقیت انجام شد.
** عملیات بیت المقدس در نگاه رسانه های جهان
بسیاری از کارشناسان نظامی تحلیلگران رسانه های خارجی، در برابر سرعت عمل و ویژگی های عملیاتی نیروهای ایرانی به هنگام فتح خرمشهر، غافلگیر، مبهوت و شگفت زده شدند.
نگاهی به اخبار و گزارش های منعکس شده از خبرگزاری ها، شبکه های مختلف تلویزیونی و مطبوعات معتبر جهان درباره عملیات بیت المقدس در سال ۱۳۶۱ نشان می دهد با وجود نگاه جانبدارانه و جهت دار در ارسال اخبار و اطلاعات روزانه در این باره جملگی این رسانه ها زبان اعتراف گشوده و با بهت و حیرت به شکست نیروهای عراقی در این عملیات اذعان کرده اند.
رادیو دولتی انگلیس در شامگاه نهم اردیبهشت ۱۳۶۱ اعلام کرد: چنانچه ایرانی ها درصدد بازپس گرفتن خرمشهر برآیند، سخت ترین گردو را برای شکستن برگزیده اند. این رسانه سرانجام ناچار شد سکوت خود را بکشند و طی گزارشی در روز پنجم خرداد ماه سال ۶۱ یعنی دو روز پس از آزادسازی خرمشهر توسط رزمندگان اسلام حیرت زده اعلام کند: از زمانی که خبرنگاران غربی از نیروهای عراقی در خرمشهر دیدن کرده و از روحیه خوب آنها گزارش داده اند، بیش از سه یا چهار روز نمی گذرد که ناگهان همه شهر از دست عراقی ها بیرون کشیده شد.
فردای روز آزاد سازی خرمشهر به دست توانای رزمندگان اسلام، خبرگزاری های بین المللی، در گزارش هایی که با عنوان بسیار مهم از بغداد به سراسر جهان مخابره کردند برای نخستین بار ضمن استناد به بیانیه نظامی بغداد اعلام کردند که عراق تلویحا به شکست خود اعتراف کرده است.
خبرگزاری رسمی دولت بعث عراق (آی. ان. ۱) طی یک اطلاعیه کوتاه ضمن آن که از خرمشهر با عنوان بندر خرمشهر نام برد، به نقل از سخنگوی ارتش عراق اعلام کرد: ارتش این کشور بندر خرمشهر را ترک کرده و تا مرزهای بین المللی عقب نشینی کرده اند.
این خبرگزاری افزود : عقب نشینی نیروهای عراقی، از روز یکشنبه اول خرداد ۱۳۶۱ آغاز شده است.
این شکست مفتضحانه و عقب نشینی نیروهای بعث، به استناد تلکس بین المللی خبرگزاری عراق، عصر روز چهارم خرداد ۱۳۶۱ به صورت دیگری از سوی رادیو صوت الجماهیر بغداد به اطلاع افکار عمومی عراق رسانده شد.
در این خبر آمده بود، یک سخنگوی ارتش عراق اعلام کرده که نیروهای پیروزمند قادسیه صدام پس از آن که تمامی حمله های قوای دشمن (ایران) را درمناطق سوسنگرد و اهواز با اقتدار کامل دفع کردند و صبح روز سوم خرداد ۶۱ در یک جابه جایی تحسین برانگیز، عقب نشینی تاکتیکی خود را از جبهه معمره (خرمشهر) با موفقیت کامل انجام داده اند.
این ادعا در شرایطی از رادیوی دولتی بغداد پخش می شد که خبرگزاری آمریکایی یونایتدپرس در ساعت ۲۴ همان روز، در گزارش ارسالی خود از بیروت، سربازان عراقی را در حال فرار توصیف کرد و نوشت: سربازان در حال فرار عراق، سرگرم گریختن از خرمشهر و مناطق اشغالی هستند.
پس از پخش گزارش های مستند و خبری و تصاویر تهیه شده از جبهه خرمشهر توسط رسانه های ایران و خارجی که در آنها شکست نیروهای عراقی در قالب صفوف هزاران نفره اسرا و انبوه ادوات و تجهیزات منهدم شده یا به غنیمت در آمده دشمن، به گویاترین وجهی به نمایش در آمد، دیگر حتی کشورهای جنوب خلیج فارس نیز که همواره از صدام حمایت می کردند، به واهی بودن ادعاهای حکام بغداد اذعان داشتند.
از طرف دیگر رژیم عراق برای فریب افکار عمومی و سرپوش گذاشتن بر شکست‌های بیت المقدس، اقدام به اعطای مدال شجاعت، نشان لیاقت و نشان رافدین به تعدادی از فرماندهان خود کرد.
رادیو دولتی صدای آمریکا پس از پنج شبانه روز سکوت و امتناع از انعکاس خبر فتح خرمشهر توسط نیروهای ایران، سرانجام در گزارش ویژه هشتم خرداد ماه سال ۱۳۶۱ خود در ادعایی اعلام کرد: با وجود مشکلات تدارکاتی، ناآرامی های ناشی از انقلاب و کاهش تدریجی قدرت عملیات نیروهای هوایی ایران، ماشین نظامی ایران به گونه ای اعجاب آور عمل کرد.
گاردین چاپ انگلستان درباره سقوط فتح خرمشهر نوشت: سقوط خرمشهر یعنی سقوط آخرین و مهم ترین افتخار جنگی عراق که ایرانی ها با بازپس گرفتن آن، این برگ برنده را که به وسیله آن، عراق می کوشید ایران را به پای میز مذاکره بکشاند، از دست بغداد ربودند.
همچنین وزیر وقت امور خارجه آمریکا (الکساندر هیگ) رسما در شورای امور خاورمیانه وزارت خارجه شان گفته بود: پیروزی های اخیر ایران در جنگ با عراق برای آمریکا نگران کننده است و منافع غرب خصوصا آمریکا را در منطقه به خطر انداخته است.
