روز جهانی کوهستان
سرچشمۀ همۀ رودهای بزرگ، و منشا نیمی از آب های شیرین جهان، کوهستان است. کوه ها، زیستگاه گونه های بی شمار گیاهی و جانوری، خاستگاه بخش مهمی از تنوع زیستی و پناهگاه بسیاری از گونه هایی هستند که در دشت ها نابود شده اند.
نامگذاری روز جهانی کوهستان
به گزارش اقتصاد روز طرف بخش فائوی سازمان ملل یازده دسامبر روز بین‌المللی کوهستان نام گرفته است که می‌شود مصادف با 20 آذر در تقویم ایرانی. در این ایام در جمع‌های دوستانه در بارۀ کوه‌ها گفتگو کنیم.
فائو به اقتضای مأموریتش که «غذا»ی انسان‌ها است، به کوهستان از منظر تأثیری که بر زندگی انسان، و به ویژه کوه‌نشینان دارند متمرکز است؛ اما از منظر اکوسیستم‌گرایان، فارغ از تأثیری که کوه ها بر زندگی انسان دارند، ارزش مستقل دارد. کوه مظهر طبیعتِ دست نخورده یا کمتر دست خورده است و ذاتاً ارزش حفاظت دارد، فارغ سودی که ممکن است به انسان برساند.
چیست در ژرفای این تعبیر: «دست خورده شدن». این کدام دست است که چون به چیزی می‌خورد، آن را می‌آشوبد و از خلوص دورش می‌سازد؟ گویی دست انسان است! چرا انسان _یعنی «ما»_ هر جا را که دست مان رسیده چنان خراب کردیم که «دست‌خورده» به استعاره‌ای برای خراب شدن بدل شده؟
گویی انسان ابزارساز، در به‌کار بردنِ «هوش-دست»ِ خود که محصولش تکنولوژی است و صنعت، افراط کرده، بلکه به بیراهه رفته.
کوه‌ها به دلیل صعب بودنِ عبور بدانها، تنها به دلیل آن که انسان کمتر توانسته بدان پای بگذارد و بدان «دست یابد»، توانسته‌اند مظهر طبیعتِ دست نخورده بمانند!
به کوه‌ها فکر کنیم و در بارۀ سرایت تخریب به کوهستان با هم گفت‌وگو کنیم!
کوهستان و تخریب آن در پی زنجیرۀ رخدادهای انسانی:
تغییر اقلیم کوهستان، ناشی از گرمایش جهانی؛ عوامل انسانی تأثیرگذار: مصرفِ سوخت فسیلی، مصرف غذاهایی که مستلزم رها شدن گازهای فراوان به جوّ است، مانند غذاهای گوشتی!
-تعرض به کوهستان برای جاده‌کشی و ساخت و ساز
دستبرد به کوهستان برای استحصال گل و گیاه و یا چراندن دام، بیش از ظرفیت کوهستان
-دستبرد به کوهستان، برای دستیابی به عناصر و فلزات (معدن‌کاوی)
دستبرد به فلزات، برای دستیابی به مواد اولیه ساخت و ساز (شن و ماسه و سنگ)
-دستبرد به کوهستان، برای تغییر مسیر رودها و آبراهه‌ها به سود منافع صنعتی و کشاورزی و انسانی
و . . .
ما چه می توانیم بکنیم؟
آیا در سبک زندگی و تغذیه می‌توانیم قدری تجدید نظر کنیم؟ مثلاً غذای گوشتی را حذف کنیم و یا مقدار مصرف گوشت را کم کنیم تا کمتر دام پرورده شود، تا میزان گازِ مخرب محیط زیست ناشی از دامداری کاهش یابد؟!
آیا می‌توانیم از خیر جاده‌های کوتاه کنندۀ راه در کوهستان بگذریم؟
آیا می توانیم طمع‌مان را کم کنیم و به متراژ کمتری برای خانه‌سازی رضایت دهیم تا مواد و مصالح کمتری از کوهستان بکَنیم؟
آیا می توانیم به‌کلی از مصارف لوکس دل بکنیم، و تا حد مقدور از مصارف صنعتی بکاهیم تا نیاز کمتری به معدن‌کاوی پدید بیاید؟
آیا می توانیم برای وضع طبیعی عوارض کوهستان: ستیغ‌ها، دره‌ها، آبراهه‌ها و مانند آنها احترامی بیشتر قائل شویم و کمترِ رخِ کوهستان را بخراشیم؟
آیا می‌توانیم در تشکیل تیم‌های طبیعت‌گردی اندازه نگه داریم و با پرهیز از لشکرکشی به طبیعت و کوهستان، و پرهیز ورود با تیم‌های پرجمعیت به کوهستان، بگذاریم اکوسیستم کوهستان آرامش و بکارتش را حفظ کند، زندگی وحوش و گیاهان و سیمای غیرزیستی کوهستان خراب نشود!
به کوهستان بیاندیشیم و در بارۀ آسیب‌ناکی آن و راه‌های حفاظت از آن گفت‌وگو کنیم.
اردشیر منصوری 13 آذر 1397
