به گزارش اقتصاد روز؛ حاشیه نشینی یکی از مهم‌ترین معضل‌هایی است که طی دهه‌های اخیر همواره به عنوان بحث مهم در تصمیم گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های دولت‌های مختلف مطرح بوده ولی هرگز برنامه زمان‌بندی مشخص برای سر و سامان دادن به این مناطق تعیین نشده است.

شکل‌گیری سکونت‌گاه‌های غیررسمی پدیده‌ای است که در نتیجه جریان شهرنشینی شتابان در دهه‌های اخیر و به دنبال مهاجرت لجام‌گسیخته روستاییان به نقاط شهری صورت گرفته است هر چند این امر به تناسب مناطق مختلف در کشور شدت و ضعف داشته است و طی سال‌های اخیر در مقابل مهاجرت به شهرها، پدید مهاجرت معکوس شکل گرفته است ولی این امر که مهاجرت به شهرها همواره باعث ایجاد حاشیه نشینی شده است غیرقابل انکار نیست.

سکونت ۷ درصد مردم زنجان در مناطق حاشیه نشین

هفت درصد مردم زنجان در مناطق حاشیه نشین زندگی می‌کنند که با توجه به نبود و یا کمبود زیرساخت‌های لازم فرهنگی، ورزشی و حتی بهداشتی، بروز آسیب‌های اجتماعی در این مناطق مشهود است.

مدیرکل راه و شهرسازی استان زنجان با بیان اینکه سکونت‌گاه‌های غیررسمی استان زنجان در شهرهای زنجان، ابهر و قیدار متمرکز شده‌اند، می‌گوید: مجموع مساحت سکونت‌گاه‌های غیررسمی استان ۳۶۷ هکتار با ۶۵ هزار و ۹۷۷ نفر جمعیت است.

مسعود بیات منش در گفت‌وگو با خبرنگار مهر عنوان می‌کند: سکونت‌گاه‌های غیررسمی زنجان شامل اسلام‌آباد، نجف‌آباد، سایان، خان‌دره، شهدا، فاطمیه و گوجیک آباد است.

وی با بیان اینکه در برخی سکونت‌گاه‌های غیررسمی همانند کوی فلسطین و کوی فاطمیه، نیازمند جابه‌جایی واحدهای مسکونی به نقطه دیگر هستیم، ادامه می‌دهد: در این مناطق زیرساخت‌ها و خدمات روبنایی وجود نداشته و بالاآمدگی فاضلاب، قرار داشتن در جوار راه‌آهن و نبود خدمات روبنایی باعث شده است که این مناطق برای اسکان مناسب نباشند.

اختصاص واحدهای مسکونی در طرح اقدام ملی مسکن برای حاشیه نشینانبیات منش از اختصاص واحدهای مسکونی در طرح اقدام ملی مسکن برای ساکنان کوی فلسطین و کوی فاطمیه خبر داده و با بیان اینکه با اجرای این طرح، تراکم جمعیت در منطقه اسلام‌آباد و نجف‌آباد کاهش پیدا می‌کند، تصریح می‌کند: در منطقه اسلام‌آباد واحدهای مسکونی کوچک زیادی وجود دارد و تراکم بالای جمعیتی در این منطقه را شاهد هستیم که برای اصلاح این وضعیت، واحدهای مسکونی در قالب طرح اقدام ملی مسکن برای متقاضیان در نظر گرفته شده است.

وی یادآور می‌شود: در ابهر نیز ۶ دهم درصد مساحت با ۱۱ هزار و ۸۹۸ نفر جمعیت سکونت‌گاه غیررسمی واقع در حسین آباد این شهر، ۱۱ درصد جمعیت این منطقه را تشکیل می‌دهد.

مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری زنجان نیز با بیان اینکه ۶۵ هزار نفر جمعیت در سکونت‌گاه‌های غیررسمی و حاشیه شهرها زندگی می‌کنند، می‌گوید: این آمار که مربوط به سرشماری سال ۹۵ است، حاکی از آن است که نسبت به سرشماری سال ۹۰ حدود ۶ درصد از جمعیت افراد ساکن در سکونت‌گاه‌های غیررسمی استان کاهش پیدا کرده است.

مسیح الله سلطانی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، می‌افزاید: در سال ۹۰ حدود ۶۹ هزار و ۵۰۰ نفر جمعیت در سکونت‌گاه‌های غیررسمی استان سکونت داشتند که این تعداد با توجه به سرشماری سال ۹۵ به تعداد ۶۵ هزار نفر کاهش پیدا کرده است.

آمار بالای آسیب‌های اجتماعی در سکونت‌گاه‌های غیررسمی

وی با تاکید بر اینکه بحث آسیب‌های اجتماعی در حاشیه شهرها و سکونت‌گاه‌های غیررسمی نسبت به سایر مناطق بیشتر است، ادامه می‌دهد: از جمله این آسیب‌ها می‌توان به مواردی چون اعتیاد، طلاق، انحرافات اخلاقی و اجتماعی و … اشاره کرد که بالا بودن آمار این آسیب‌ها در این مناطق نیز دلایل مختلفی دارد.

مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری زنجان با یادآوری اینکه سکونت‌گاه‌های غیررسمی جزو مناطق کم‌برخوردار بوده و به همین خاطر سطح آموزش در این مناطق نسبت به سایر مناطق پایین است، می‌گوید: میانگین حاشیه‌نشینی در کشور حدود ۱۵ درصد است و این آمار در استان زنجان حدود ۷ درصد بوده و این بدان معنی است که بحث حاشیه‌نشینی در استان زنجان نسبت به میانگین کشوری، آمار پایینی را به خود اختصاص داده است.

۵۰ مرکز فرهنگی و اجتماعی در استان زنجان تجهیز شده است

مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری زنجان اظهار می‌کند: طی دو سال گذشته بیش از ۵۰ مرکز فرهنگی و اجتماعی در استان تجهیز شده است که امسال نیز قصد داریم حدود ۲۵ مرکز فرهنگی و اجتماعی را تجهیز کنیم.

سلطانی با اشاره به اینکه با توجه به اینکه دولت در ایجاد مناطق حاشیه شهرها و سکونت‌گاه‌های غیررسمی نقشی نداشته، به همین خاطر زیرساخت‌هایی چون فضاهای فرهنگی و ورزشی نیز برای این مناطق پیش‌بینی نشده است، می‌افزاید: هر چند دولت‌ها تلاش کرده‌اند در این زمینه اقداماتی انجام دهند، با این وجود تعداد این مراکز نسبت به سایر مناطق استان کمتر است.

شهردار زنجان نیز با بیان اینکه ۶۲۰۰ هکتار محدوده شهر زنجان در طرح تفصیلی است که از این مقدار ۶۷۰ هکتار معادل ۱۱ درصد را بافت‌های ناکارآمد تشکیل می‌دهد، می‌گوید: ۴۹۰ هکتار بافت فرسوده، ۵۶ هکتار بافت تاریخی و مابقی آن اسکان غیررسمی و سکونت‌گاه‌های غیربرنامه‌ریزی شده است.

حبیب‌الله ملایی‌یگانه ادامه می‌دهد: احداث خانه‌محله‌ها، کتابخانه و سالن‌های ورزشی از اقدامات انجام شده برای ساماندهی بافت‌های ناکارآمد شهری و حاشیه شهرها است.

کاهش ساخت و سازهای غیرمجاز در زنجان

رئیس شورای اسلامی استان زنجان هم می‌گوید: با اتخاذ تدابیری، شاهد کاهش چشم‌گیر ساخت و سازهای غیرمجاز هستیم.

شیما افشاری ، با بیان اینکه وقتی شهر ابهر در حال گسترش است، برخی از نواحی که در حاشیه این شهر مانده‌اند، به صورت نواحی منفصل و متصل به آن اضافه می‌شوند، می‌افزاید: یکی از این مناطق، ناحیه شریف‌آباد است که تا چند سال پیش عنوان روستا به آن اطلاق می‌شد.

وی ادامه می‌دهد: همچنین حسین‌آباد منطقه‌ای است که قبلاً به صورت منفصل از شهر ابهر بود اما به تدریج و با انجام ساخت و سازها، به ابهر متصل شده است، با این وجود همه این موارد با ایده‌آل‌هایی که برای نواحی شهری هم از نظر شهرنشینی، هم از نظر اجرای پروژه‌های عمرانی و … انتظار داریم، فاصله دارد.

افشاری با بیان اینکه فعالیت ضایعاتی‌ها در منطقه حسین آباد مشکل‌ساز شده است، می‌گوید: در این راستا شهرداری ابهر با همکاری یک سرمایه گذار برای بهبود وضعیت اجتماعی و ساختار شهری این منطقه در تلاش برای جابه‌جایی مراکز خرید و فروش ضایعات از این منطقه است.

مناطق حاشیه شهرها همانند کالبدی است که دارای اندام نامتناسب بوده و همین مسئله باعث می‌شود تا ناهماهنگی در این کالبد موج بزندافشاری با اشاره به اینکه اگر کل یک شهر را یک کالبد و بدن در نظر بگیریم، این بدن زمانی می‌تواند به خوبی به کار خود ادامه دهد که همه اعضای آن به یک اندازه و متناسب رشد کرده باشند، می‌گوید: امروز مناطق حاشیه شهرها همانند کالبدی است که دارای اندام نامتناسب بوده و همین مسئله باعث می‌شود تا ناهماهنگی در این کالبد موج بزند.

افشاری با تاکید بر اینکه در بحث آسیب‌های اجتماعی بالتبع شاهد بروز برخی آسیب‌ها هستیم که این موارد در سایر نقاط از جمله مراکز شهری به چشم نمی‌خورد، می‌افزاید: با توجه به اینکه زیرساخت‌ها هنوز در مناطق حاشیه شهرها آماده نیست، به همین خاطر آسیب‌های اجتماعی در این مناطق بیش از سایر مناطق مشاهده می‌شود.

عضو شورای اسلامی شهر ابهر بیان می‌کند: شورای اسلامی شهر ابهر برای ایجاد برخی زیرساخت‌ها در مناطق حاشیه‌ای، برنامه‌هایی دارد که از جمله این اقدامات می‌توان به موضوع احداث فرهنگ‌سرا در این مناطق اشاره کرد.

وی یادآور می‌شود: یکی از دغدغه‌های سکونت‌گاه‌های غیررسمی، وجود واحدهای مسکونی به صورت قولنامه‌ای است که بالطبع دارای سند تک‌برگی و رسمی نیستند و سند عادی (قولنامه‌ای) دارند که در مقاطعی، شهرداری قادر به صدور پروانه برای این واحدهای مسکونی نبود.

افشاری با بیان اینکه با راهکاری که ارائه شد، مقرر شد برای واحدهای مسکونی قولنامه‌ای در صورت احراز هویت با ساز و کار خاصی پروانه صادر شود، خاطرنشان می‌کند: با این وجود هیچ‌کس نمی‌تواند این ادعا را داشته باشد که ساخت و ساز غیرمجاز به صفر رسیده اما معتقدیم این میزان به مراتب کمتر شده است.

بی‌شک سکونت‌گاههای غیررسمی و حاشیه نشینی به عنوان پدیده اجتماعی می‌تواند تأثیر گسترده‌ای در بخش‌های مختلف داشته باشد و رفع این معضل نه تنها مانع از رشد بسیاری از چالش‌های اجتماعی می‌شود، بلکه در زمینه ایجاد بستر مناسب برای رشد و تعالی جوامع نیز تأثیرگذار خواهد بود.

منبع: مهر