وزیر علوم از طرح جدید وزارت علوم برای گذراندن سربازی دانشجویان دکتری در صنعت خبر داد و گفت: برای حل مسایل کشور بر خلاف روال معمول خودمان رأسا وارد عمل می شویم. «منصور غلامی» در هفته جاری در خبرگزاری مهر حضور یافت و ضمن بازدید از بخش های مختلف به سئوالات خبرنگاران این رسانه پاسخ داد. به گزارش اقتصاد روز وزیر علوم در این مصاحبه به مهمترین موضوعاتی که این روزها وزارت علوم با آن درگیر است و برای آنها برنامه دارد پرداخت.
وی درباره اقدامات صورت گرفته در راستای فرمایشات رهبری در دیدار با اساتید دانشگاه، ساماندهی آموزش عالی در راستای طرح آمایش آموزش عالی، آخرین وضعیت سند آمایش آموزش عالی، بورسیه های بلاتکلیف، طرح سربازی دانش آموختگان کارشناسی ارشد و دکتری در صنعت، تقویت فنی و حرفه ای ها و برخی از مسایل روز آموزش عالی توضیحاتی ارائه داد.
مشروح گفتگوی مهر با «منصور غلامی» را می توانید در زیر بخوانید:
*آقای وزیر یکی از مهمترین مباحث مطرح این روزها دیدار اخیر مقام معظم رهبری با اساتید دانشگاهها بود در این دیدار مسائل بسیار مهمی مطرح شد که فقط محدود به دانشگاهها نبود بلکه به کل کشور مربوط می شد، اما شاید بار عمده تحقق این مطالبات به عهده وزارت علوم و دانشگاه ها باشد. شما این جلسه را چگونه ارزیابی می کنید.
نشست اساتید و دانشگاهیان با مقام معظم رهبری، جزء نشست هایی است که خوشبختانه سالیانه برگزارمی شود. این جلسه فرصت مغتنمی است تا به صورت ویژه هم اساتید مطالبی را خدمت مقام معظم رهبری ارائه دهند و هم از نقطه نظرات ایشان در آن زمان خاص، با آن فضا و مخاطبان خاص مطلع شوند.
امسال ارزیابی های کلی از این نشست خوب بود. ایشان از جامعه دانشگاهی و مجموعه علمی کشور، رضایت نسبی داشتند. از بیانات ایشان نیز مستقیما می شد این را استنباط کرد. اما تأکید شد که آموزش عالی کشور در این شرایط زمانی، هم در امکانات و هم در مجموعه های در اختیار خود نیاز به یک بازنگری و بازچینش دارد.
*به طور مشخص یکی از مهمترین مطالبات رهبری در این دیدار حل مشکلات کشور به دست دانشگاهیان بود. درست است که در این زمینه همیشه باید یک ارتباط دو سویه بین دانشگاهیان و مسئولان باشد و همانطور که رهبری نیز تأکید داشتند مسئولان باید به سراغ دانشگاه بروند و از دانشگاهیان برای حل مسائل مشاوره و کمک بگیرند، اما آیا وزارت علوم نیز در این زمینه اقداماتی انجام داده یا برنامه ای برای تسریع آن دارد؟
بحث تربیت نیروی انسانی یکی از مباحثی بوده که وزارت علوم در شروع کار حوزه‌های آموزش عالی در دانشگاهها، به عنوان ماموریت اصلی به آن توجه داشته و به خوبی رشد کرده است. جمعیت فارغ التحصیلان کارشناسی که در بدنه مجموعه های اجرایی کار می کنند، نشان می دهد که آن وظیفه به خوبی انجام شده است. حال شاید بعضا به دلیل تعداد بیشتر فارغ التحصیلان نسبت به آنچه که در بازار جذب می شود، نگاهی از این منظر باشد که چگونه می توان برنامه ریزی و مدیریت کرد.
کیفیت تحصیلی فارغ التحصیلان ما در سطح بین الملل مورد توجه دانشگاه‌های دیگر بوده و مورد تقدیر قرار می گیرد و از نظر کیفی مشکلی ندارند. بلکه جزء برترین ها هستند. اما اینکه در حوزه های دیگر تحقیقات و ارتباط مسائل پژوهشی با مشکلات جامعه چقدر پیش رفته‌ایم؟ عرض می کنم که، ارزیابی هایی که وجود دارد نشان می دهد خیلی خوب بوده، ولی ایده آل نیست.
*فکر می کنید مهمترین دلیل این نقص که ما هنوز در زمینه ارتباط دانشگاهیان با خارج از دانشگاه مشکل داریم، چیست؟
گاهی وقت ها این سئوال‌ها طوری مطرح می شود که حکایت از کم بودن این ارتباط است به نظر من دلیل عمده آن ناقص بودن وضعیت اطلاع رسانی‌ها است. دانشگاه ها و مراکز پژوهشی ما آن طور که باید و شاید گزارش هایی از توانمندی ها و دستاوردهای خود ارائه نمی دهند. بخش روابط عمومی این مراکز فعال نیست. لذا خواهش کرده ایم روابط عمومی ها به این بخش بیشتر بپردازند و گزارش هایی نیز معاونین مربوطه دانشگاه ها باید ارائه دهند تا بیرون از دانشگاه از وضعیت فعالیت های دانشگاهها بیشتر آگاه شوند.
حجم مسائل و مشکلات کشور بیشتر از آنچه در دانشگاه ها انجام می شود، وجود دارد. ما بعد از فرمایشات مقام معظم رهبری در جلساتی که برای بررسی و اجرایی کردن مواردی که مورد سئوال بوده، داشته ایم به این نکته بیشتر پرداخته ایم و برخلاف روال معمول در دنیا، سعی می کنیم از این به بعد خودمان هم مراجعه ای به دستگاه های اجرایی داشته باشیم .
به تمام دستگاههای اجرایی اعلام می کنیم که ما آمادگی داریم که با تشکیل تیم های علمی و تحقیقاتی برای حل تمام مسایلی که شما در ارائه خدمات در سطح جامعه با آن روبرو هستید، ورود پیدا کنیم. در دنیا بدین صورت است که دستگاه ها می روند و به محققان سفارش داده و مساله شان را حل می کنند، اما ما خودمان به سراغ دستگاه ها می رویم و گفته ایم این کار را انجام می دهیم. هرچند در نشست های منطقه ای استانی عموما دانشگاه‌های ما با ارائه توانمندی و توانایی خود به نوعی آمادگی خود را برای حل مسائل کشور اعلام کرده‌اند حالا اینکه چرا تاکنون به نوعی وسیع و عمیق شکل نگرفته، بحث دیگری است .
ما با دستگاههای اجرایی و وزارتخانه‌ها، طرح‌ها و پروژه های مهمی داریم، تعداد قابل توجهی از دانشگاه‌های ما به طور مثال با وزارت نفت برای اکتشاف، استخراج، توسعه میادین همکاری دارند . در یکی دوسال اخیر این ورود انجام گرفته، وزارت نفت هم جلو آمده، یک نشستی با وزیر نفت داشتیم که طبق آن چندین قرارداد اکتشاف توسعه میدان نفتی توسط دانشگاه هایی که بعضا دانشگاه های شهرستان هستند، امضا شد. یا دستگاه های پمپ های استخراج نفت که در واقع راندمان تخیله چاه‌ها را افزایش می دهند توسط دانشگاه شهید چمران اهواز ساخته و نصب شده و اکنون در حال ساخت مابقی سفارشات است.
در بحث مباحث اجتماعی هم کارهای خوبی شده، گزارش هایی هم به نهادهای مختلف ارسال شده است و هم در خود وزارت کشور که متولی مسائل اجتماعی است این مطالب ارائه شده، طرح هایی از چند سال پیش با وزارت کشور در حال انجام است. غیر از این نیز دانشگاه ها البته نه به صورت سفارشی، ولی در قالب پایان نامه های متعددی این مسائل را حل می کنند.
* بله. پایان نامه های زیادی با موضوعات مسائل اجتماعی تهیه می شود اما استفاده و کاربردی شدن آنها مسئله است.
اینکه پایان نامه‌ها بیشتر به سمت کاربردی شدن هدایت شوند، بخشی از آن براساس تشخیص استاد و دانشجو است و بخشی هم سفارش مساله است. سفارش تحقیق باید به شکلی تشویق شود تا مسائل و مشکلات را دستگاه ها به دانشگاهها و مراکز پژوهشی منتقل کنند. به عنوان مثال بعد از زلزله های غرب کشور پژوهشگاه زلزله گزارش بسیار دقیق و مبسوطی از مطالعات قبلی و مطالعاتی که روی این موضوع صورت گرفته بود، آماده کرد تا به هیات دولت ارائه دهد تا در مسائل مرتبط با زلزله استفاده شود که مورد تقدیر نیز قرار گرفت لذا باید بگویم این فعالیت ها وجود داشته، اما نیاز به گسترش و اطلاع رسانی بیشتری دارد.
*نقشه جامع علمی کشور و به ویژه سند آمایش آموزش عالی یکی دیگر از دغدغه های امروز به شمار می آید. شورای عالی انقلاب فرهنگی اخیرا مطرح کرده، رضایت بالایی از عملکرد وزارت علوم در این خصوص به ویژه در سند آمایش آموزش عالی ندارد، پاسخ شما در این خصوص چیست؟
مقام معظم رهبری هم در صحبت های خود فرمودند در حوزه علوم پزشکی کار پیشرفت بهتری داشته و در بخش وزارت علوم کم‌تر بوده است. حوزه علوم پزشکی همان طور که می دانید تعداد محدودی دانشگاه دارد و اگر آمار جمعیت دانشجویی آن را نیز در نظر بگیرید تعداد رشته های آن بسیار کم تر از وزارت علوم است از طرفی هم مجموعه جدید و جوانی است و فارغ از سابقه قبل از انقلاب، ساختار آن از سال ۶۵ شکل گرفت و طبیعی است که مقداری چابک تر هم باشد.
از سوی دیگر در مجموعه وزارت علوم آمار موسسات آموزش عالی بالا است. یک زمانی گزارش هایی از دو هزار و ۸۶۰ موسسه مطرح بود که کمی بیشتر از تعداد موسسات چین است. اکنون تعداد این موسسات به ۲ هزار و ۵۵۰ موسسه کاهش یافته است که تعدادی به شکل های مختلف تعطیل شدند. این موضوع در چند زیر نظام درحال انجام است.
در بخش غیردولتی، دانشگاه آزاد با چیزی حدود ۳۵ درصد جامعه دانشجویی کشور، یک سهم قابل توجهی را دارد، موسسات غیردولتی و غیرانتفاعی ها نیز یک بخش دیگر هستند، دستگاه های اجرایی تعداد زیادی دانشگاه وابسته به خود دارند که یکی از برنامه های آمایش، ساماندهی این دانشگاهها است که حرکت های خوبی نیز در این زمینه انجام شده است.
بعد می‌رسیم به زیرنظام های دیگر که دانشگاه پیام نور یکی از آنها است. این دانشگاه در یک زمان گسترش زیادی داشته، اکنون در واقع به شکلی با تغییر رویکردها و نظارت و کنترل هایی که صورت می گیرد، ساماندهی می شود. دانشگاه جامع علمی کاربردی نیز به شکلی نظام مند و سازمان یافته می شود.
*همه این زیر نظام ها قرار است به نوعی محدود شوند؟
خیر، این‌ها باید بر روی مسیر خود قرار گیرند.
*ولی به نظر می رسد این اتفاق افتاده، من فکر می کنم شما در استفاده از کلمه «محدود» ملاحظه دارید؟
خیر. الان توضیح می‌دهم، همه مراکز آموزش عالی می خواستند دانشگاه تهران بشوند و همه دوره ها و رشته ها را راه اندازی کنند که این در واقع نه مقدور است و نه مطلوب. در چارچوب ساماندهی، دانشگاه پیام نور باید درجهت وظایف خود قرار گیرد و این به تدریج درحال انجام است چرا که تغییرات ضربتی می تواند ساختارها را دچار مشکل کند.
دانشگاه فنی و حرفه ای درحال تقویت است. یک مشکلی که داریم و از قبل رخ داده این است که تمام کسانی که وارد دانشگاه می شدند به نوعی هدفشان اخذ مدرک دکتری بود و این باعث شد که بدنه تکنسین کشور به شدت ضعیف شود لذا کاردان های فنی که در مجموعه فنی و حرفه ای آموزش می بینند مد نظر هستند و وزارت علوم از فنی و حرفه ای حمایت جدی می کند تا این دانشگاه توسعه و ارتقا بیشتری داشته باشد.
علمی کاربردی نیز دچار مدرک گرایی و افزایش دوره مدارک دانشگاهی شده بود که آن را به مسیر خود برگرداندیم و این ها سه زیر نظام مهم ما هستند همچنین ساماندهی و توجه به بخش خصوصی نیز مورد تاکید است.
در مجموع دانشگاه های دولتی به ویژه در شهرستان ها، نیاز به ساماندهی دارند، برخی از رشته های این دانشگاهها به دلیل اینکه دیگر دانشجویی وارد نمی شود، خالی مانده، لذا باید برای استفاده بهینه از امکانات، روی ماموریت ها کار شود. این مصوبه آخر سال ۹۴ ابلاغ شده دو سال اخیر زمینه های اجرای آن فراهم شده البته به طور طبیعی حتما مقاومت هایی در زیر نظام ها در مقابل ساماندهی بوده و شاید هنوز هم هست.
لذا محدود شدن‌ها، محدود شدن به چارچوب‌های اساسنامه و ماموریت دانشگاه ها و مراکز دانشگاهی خواهد بود. توسعه براساس ظرفیت منطقه و نیاز کشور صورت خواهد گرفت و قرار نیست جلوی توسعه اعم از رشته‌ها و مراکز گرفته شود.
تغییر در محتوای دروس، عناوین رشته‌ها و اهداف رشته از تربیت نیروی انسانی جزء برنامه هایی است که انجام می شود ما باید با نهادهای برنامه ریز کشور از جمله سازمان برنامه و بودجه کشور یک هماهنگی نزدیکی در آموزش نیروی انسانی داشته باشیم.
ما دو بخش نیروی انسانی را در دانشگاه ها آموزش می دهیم، یک سری محققان و کسانی که قرار است دانش را به پیش ببرند، فارغ از اینکه این‌ها کجا به کار گرفته می شوند، این افراد خود جای خود را پیدا می کنند. در مقابل کسانی که با مدرک کارشناسی یا کارشناسی ارشد و دکتری با حضور در مشاغلی به توسعه کشور کمک می کنند، باید با نهادهای برنامه ریز کشور دراین خصوص بیشتر هماهنگی صورت گیرد .
اکنون در جلسات شورای برنامه ریزی و هیات‌های امنای وزارت علوم از سازمان برنامه بودجه و سازمان استخدامی کشور دعوت می شود و ما بر حضور آنها در این جلسات تاکید می کنیم که این موضوع باعث می شود، از منابع و امکانات استفاده بهینه داشته و هدفمند حرکت کنیم و آینده را در تربیت نیروی انسانی، تحقیقات، اختراعات و اکتشافات از جنبه های مختلف مد نظر قرار دهیم.
در جلسات ستاد نقشه جامع علمی کشور، حداقل دوبار از زمانی که من حضور دارم این گزارش ارائه شده اما با وجود تعداد مرکز و برنامه هایی که پیش بینی شده، هنوز کار سختی است و برای به نتیجه رساندن آن باید تلاش زیادی کرد.
